Opis głównych działań
1/ INDYWIDUALNA POMOC PEDAGOGICZNO-PSYCHOSPOŁECZNA :
Interwencje, konsultacje i porady.
Jeden dzień w tygodniu (poniedziałek od 17.00 – 18.30) członkowie TKOPD pełnili dyżur interwencyjno-konsultacyjny, podczas którego były przyjmowane dzieci, młodzież oraz dorośli-rodzice. W wyniku otrzymywanych zgłoszeń dotyczących krzywdzenia dzieci, członkowie Komitetu zawsze proponowali rodzinie pomoc psychologiczno-pedagogiczną, która miała następujące formy:
a) indywidualna pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla rodziców:
- interwencje
- rozmowy korekcyjno-wspierające
- konsultacje i porady
- psychoedukacja
- terapia krótkoterminowa
- wspomagania w podejmowanych działaniach
b) indywidualna pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla dzieci zagrożonych krzywdzeniem/zaniedbywaniem lub już skrzywdzonych/zaniedbanych będących ofiarami przemocy lub jej świadkami:
- interwencje
- rozmowy wspierające
- konsultacje i porady
- terapia krótkoterminowa
- psychoedukacja
Jednak niekiedy sytuacje wymagały zwrócenia się do sądów rodzinnych z prośbą o podjęcie interwencji w sprawach dzieci.
Ponadto realizując projekt „Pomaganie przez wspieranie” pracownicy pełnili dyżury w TKOPD trzy razy w tygodniu podczas których, udzielono:
• objęliśmy specjalistyczną pomocą indywidualną 106 rodzin,
• udzieliliśmy 715 porad, konsultacji, terapii, wsparcia, interwencji kryzysowej,
Mediacje rodzinne i kontakty dzieci z rodzicami.
Członkowie Komitetu podejmowali mediacje rodzinne, które dotyczyły głównie konfliktu okołorozwodowego i kontaktów dzieci z rodzicem, który nie sprawuje bezpośredniej opieki nad dzieckiem.
W 2022r. członkowie TKOPD prowadzili 12 spraw mediacji rodzinnych. W trakcie 2022r. w siedzibie TKOPD odbyło się 151 spotkań dzieci z rodzicami lub dziadkami, którzy nie sprawują bezpośredniej opieki nad nim. Pracownicy podejmowali także intensywną pracę z rodzicami w taki sposób, aby spotkania dzieci z drugim rodzicem lub dziadkami, mogły odbywać się poza siedzibą Komitetu – specjalistyczną pomocą objęliśmy 35 rodzin.
2/ DZIAŁANIA EDUKACYJNO-PROFILAKTYCZNE:
• Grupa Wsparcia dla osób dorosłych będących w sytuacji rozstania/rozpadu rodziny "Mama i Tata na zawsze"
Spotkania grupowe o charakterze psychoedukacyjnym i wsparciowym dla osób dorosłych w trakcie lub po rozstaniu/rozwodzie. Celem warsztatów było dostarczenie uczestnikom wiedzy na temat potrzeb dziecka i potrzeb rodziców w kryzysowej sytuacji rozstania, pomoc w szukaniu satysfakcjonujących rozwiązań w trudnych sytuacjach rodzinnych, ochronie dzieci przed konfliktem dorosłych. Podczas zajęć omawiane były zagadnienia związane z komunikacją z dziećmi i partnerami/małżonkami, konstruktywnym rozwiązywaniem konfliktów i budowaniem więzi rodzinnych w sytuacji kryzysu rozstania. Wsparcie i wymiana doświadczeń pomiędzy uczestnikami był dodatkowym elementem, który pozwalał na poradzenie sobie z kryzysem.
Tematy spotkań:
- Trudności w kontaktach z dziećmi,
- Rozwód jako kryzys "dolina rozstania",
- Rozwód - trudna sytuacja dla dorosłych i dzieci,
- Jak zadbać o siebie w sytuacji rozstania?,
- Dobro dziecka, dobro rodzica w sytuacji rozstania,
- Alienacja rodzicielska - jako odrzucenie jednego z rodziców,
- Dziecko w sytuacji rozstania rodziców - wpływ rozstania rodziców na zachowanie dziecka,
- Dzieci w sytuacji rozstania rodziców - reakcja dzieci na rozpad rodziny, zachowania rodziców i ich wpływ na dzieci,
- Dziecko w sytuacji rozstania rodziców - pomoc i wsparcie w łagodnym procesie rozstania rodziców,
- Plan opieki rodzicielskiej w sytuacji rozstania rodziców. mediacje rodzinne, sposoby rozwiazywania konfliktów.
Zorganizowaliśmy 10 warsztatów po 2 godziny grupy wsparcia dla osób w sytuacji rozstania/rozwodu "MAMA i TATA na zawsze" dla 13 osób
• Warsztaty kształcące umiejętności wychowawcze „Szkoła dla Rodziców, czyli wychowanie bez porażek” - część 1 (podstawowa) BUDOWANIE RELACJI RODZIC - DZIECKO
Spotkania o charakterze psychoedukacyjnym i wsparciowym. Warsztaty były realizowane zgodnie z założeniami programu "Szkoła dla Rodziców i Wychowawców" autorstwa Joanny Sakowskiej z Ośrodka Rozwoju Edukacji Ministerstwa Edukacji. Był to cykl 10 spotkań, podczas których rodzice, opiekunowie mogli zdobyć wiedzę na temat rozwoju dziecka oraz umiejętności, które pozwolą im radzić sobie w wielu nowych, a także trudnych dla nich sytuacjach związanych z procesem wychowania.
Zrealizowane tematy:
- Poznanie się, kontakt i integracja,
- Granice,
- Uczucia,
- Uczucia II,
- Zachęcanie do współpracy,
- Kary,
- Rozwiązywanie problemów i konfliktów,
- Zachęcanie do samodzielności,
- Obsadzanie dziecka w roli i uwalnianie od grania ról,
- Pomocna pochwała i zachęta.
Celem warsztatów było wspieranie rodziców w radzeniu sobie w codziennych kontaktach z dziećmi, pogłębienie relacji między rodzicami a dziećmi, refleksja nad własną postawą a także wymiana doświadczeń i kształtowania więzi opartych na wzajemnym szacunku, nauka prawidłowej komunikacji w rodzinie. Warsztaty miały charakter profilaktyczny zapobiegajacy przemocy fizycznej, emocjonalnej rodziców wobec dzieci.
Zorganizowaliśmy 10 warsztatów dla rodziców/opiekunów kształcących umiejętności wychowawcze "Szkoła dla Rodziców, czyli wychowanie bez porażek" - cz.1 (podstawowa) BUDOWANIE RELACJI RODZIC - DZIECKO, dla 12 osób.
• Grupa wsparcia dla osób dorosłych będących w sytuacji rozstania, rozpadu rodziny „Mama i Tata na zawsze”
Warsztaty skierowane do osób dorosłych - rodziców, w sytuacji rozstania, rozpadu rodziny. Program zajęć obejmował wiedzę i praktyczne ćwiczenia na temat potrzeb dziecka, potrzeb rodzica, sposobów rozwiązywania konfliktów, asertywności, mediacji rodzinnych i radzenia sobie z emocjami. Udział w warsztacie dawał uczestnikom konkretną wiedzę i możliwości przełożenia jej na sytuacje życiowe. Grupa miała charakter otwarty.
Zorganizowaliśmy 5 spotkań po 2,5 godziny dla 13 osób.
Tematy spotkań:
1. Rozwód - trudna sytuacja dla wszystkich - dorosłych i dzieci
2. "Dolina rozstania" - etapy rozstania. Jak zadbać o siebie w sytuacji rozstania ?
3. Dzieci w sytuacji rozstania rodziców. Jak zatroszczyć się o dzieci i zadbać o ich potrzeby?
4. Dzieci w sytuacji rozstania rodziców - reakcja dzieci na rozstanie rodziców 5. Dialog rodzicielski, plan opieki rodzicielskiej, mediacja rodzinna.
• Grupowe warsztaty i spotkania edukacyjne kształcące umiejętności wychowawcze „Szkoła dla Rodziców, czyli wychowanie bez porażek” - cz. I (podstawowa)
Warsztaty o charakterze psychoedukacyjnym i wsparciowym skierowane do rodziców. Organizowane zgodnie z programem "Szkoła dla rodziców i Wychowawców" autorstwa Joanny Sakowskiej. Warsztatem były cyklem 10 spotkań podczas których rodzice/opiekunowie mogli zdobyć wiedzę na temat rozwoju dziecka oraz umiejętności, które pozwolą im radzić sobie w wielu nowych i trudnych sytuacjach związanych z procesem wychowania. Celem warsztatów było wspieranie rodziców w radzeniu sobie w codziennych kontaktach z dziećmi, budowanie i pogłębianie relacji rodzic - dziecko, nauka lepszego rozumienia dziecka, refleksja nad własną postawa wychowawczą. Spotkania miały charakter profilaktyczny, zapobiegający przemocy fizycznej i emocjonalnej rodziców wobec dziecka.
Zorganizowaliśmy 10 warsztatów po 2,5 godziny dla 12 osób.
Tematy spotkań:
1. Poznanie się, kontrakt i integracja
2. Granice
3. Uczucia cz.1
4. Uczucia cz.2
5. Zachęcanie dziecka do współpracy
6. Kary
7. Rozwiazywanie problemów i konfliktów
8. Zachęcanie do samodzielności
9. Obsadzanie dziecka w roli i uwalnianie od grania ról
10. Pomocna pochwała i zachęta
• Warsztaty dla rodziców i opiekunów potrzebujących wsparcia w procesie wychowania dziecka
Warsztaty adresowane były do rodziców i opiekunów, którzy chcieli rozwijać swoje umiejętności wychowawcze, pogłębiać swoja wiedzę, która pozwoliła im lepiej towarzyszyć dzieciom w rozwoju i trudnościach, które przeżywają. Celem warsztatów było wspieranie rodziców w radzeniu sobie w trudnych sytuacjach dotykających ich dzieci a także doskonalenie umiejętności rozpoznawania niepokojących zachowań u dzieci i odpowiedniego reagowania.
Zorganizowaliśmy 5 warsztatów po 2 godziny dla 31 osób.
Tematy spotkań:
1. Niegrzeczne czy w emocjach
2. Misja współpraca
3. Nie kara a konsekwencja
4. Mamo, Tato chcę być samodzielny!
5. Słowa mają moc - pochwały Informacje o wykonaniu działania
• Grupowe zajęcia psychoedukacyjne i edukacyjno - terapeutyczne "Wsparcie" dla osób doświadczających przemocy domowej
Spotkania miały charakter wspierający i psychoedukacyjny dla osób doświadczających przemocy domowej oraz narażonych na jej wystąpienie, mobbingu w pracy, naruszenie ich granic w środowisku społecznych czy wykluczenie społeczne, które charakteryzuje się niskim poczuciem własnej wartości, nieśmiałością, niewystarczającymi kompetencjami interpersonalnymi. Celem zajęć było wydobycie z izolacji osób doświadczających przemocy poprzez dostarczenie wiedzy na temat zjawiska przemocy oraz działań skutecznie zatrzymujących przemoc, prezentacja i trening postawy asertywnej, która poprzez zmianę myślenia, komunikacji, zachowania pozwoliła zwiększyć poczucie własnej wartości i kompetencji oraz zmniejszyła ryzyko wystąpienia przemocy.
Zorganizowaliśmy 6 warsztatów po 2 godziny dla 9 osób.
Tematy spotkań:
1. Mity i fakty na temat przemocy - spotkanie integracyjne
2. Przekonania na temat męzczyzn, kobiet, dzieci - które mogą utrzymywać przemoc i utrudniać wyjście z przemocy
3. Dzieci w sytuacji przemocy
4. Strategie działania sprawców i mechanizmy utrzymujące w przemocy. Konsekwencje zdrowotne dotyczące przemocy
5. Granice
6. Moje prawa osobiste
• Warsztaty psychoedukacyjne dla dzieci
Zajęcia adresowane były do dzieci w wieku 8 - 12 lat. Celem spotkań było podniesienie kompetencji społecznych i osobistych u dzieci w karesie radzenia sobie z emocjami i stresem, efektywnej komunikacji, rozwiązywania konfliktów, poczucia własnej wartości, motywacji oraz profilaktyki uzależnień behawioralnych. Współpraca poprzez grupę pozwoliła na nabycie nowych umiejętności , otwartości w relacjach społecznych i ekspresji siebie. Warsztatowy charakter zajęć wyzwalał kreatywne postawy i zdolności dzieci pozwalające na zwiększenie ich otwartości.
Zorganizowaliśmy 6 spotkań po 2 godziny dla 13 dzieci.
Tematy spotkań:
1. Emocja - co to takiego?
2. Moja recepta na stres...ss
3. Jestem okej! O samoocenie
4. By chciało się chcieć! O motywacji
5. Jak nie wpaść w sieć sieci? Podróż po wirtualnej rzeczywistości
6. Jak się dogadać? O komunikacji
3/ DZIAŁANIA SKIEROWANE DO SPECJALISTÓW PRACUJĄCYCH Z DZIEĆMI I ICH RODZINAMI:
Odbyło się 5 czterogodzinnych superwizji dla 5 specjalistów – pracowników OIR organizowane przez Poznańskie Centrum Profilaktyki Społecznej z Poznania.
Superwizja pracy zespołu realizującego projekt w formie 4 czterogodzinnego spotkania z ekspertem-superwizorem, których celem było omówienie, doskonalenie metod/technik i monitorowanie pracy zespołu realizującego projekt.
4/ POKÓJ PRZYJAZNY DZIECKU:
W 2007r. został utworzony, a w 2008r. zafunkcjonował w siedzibie naszego stowarzyszenia „Pokój Przyjazny Dziecku”. Jest on wynikiem współpracy pomiędzy naszą organizacją a Prokuraturą Rejonową w Lesznie. Jego utworzenie było możliwe dzięki dużej pomocy ze strony władz miasta Leszna, które na ten cel przyznały nam lokal i zapewniły jego remont. Na „Pokój” składają się właściwie dwa pomieszczenie: jedno - urządzone przytulnie jak pokój dziecięcy, drugie – biurowe z aparaturą rejestrującą i możliwością obserwacji poprzez lustro weneckie.
„Pokój” spełnia dwie ważne funkcje:
1) odbywały się w nim kontakty dzieci z rodzicami, którzy nie sprawują bezpośredniej opieki nad nimi wraz z uprzednimi mediacjami pomiędzy rodzicami,
2) odbywały się w nim przesłuchania i przygotowania do przesłuchań dzieci, które są świadkami w procesach sądowych (zwłaszcza dotyczących wykorzystywania seksualnego) wymagającymi szczególnej ochrony i troski – w 2022r. odbyło się 34 takich przesłuchań dzieci – każde dziecko było wcześniej przygotowywane w Pokoju do przesłuchania i bycia świadkiem.
Na terenie Leszna żadna z instytucji do 2008r. nie posiadała odpowiednich warunków, w których mogły być przesłuchiwani mali świadkowie. Dzieci były przesłuchiwane w pomieszczeniach policji, prokuratury czy sądu.
5/ OŚRODEK INTERWENCYJNO - READAPTACYJNY:
Ośrodek Interwencji świadczył:
1) całodobową działalność stacjonarną w formie Hostelu dla kobiet i dzieci, które ze względu na doznawaną przemoc domową lub inny poważny kryzys życiowy nie mogą przebywać w swoim rodzinnym środowisku oraz
2) dzienną interwencyjno-konsultacyjną pomoc ambulatoryjną dla osób/rodzin w kryzysie poprzez świadczenie interwencji, wsparcia, porad, konsultacji itp.
W okresie od 1 stycznia 2022r. do 31 grudnia 2021r. do Hostelu Ośrodka Interwencyjno-Readaptacyjnego zostało przyjętych 47 osób (20 kobieti 27 dzieci) oraz 36 osób
- uchodźcy przed wojną w Ukrainie (19 kobiet i 17 dzieci) w sumie 83 osoby (39 kobiet i 44 dzieci).
W formie ambulatoryjnej w trakcie dyżurów interwencyjno-wspierająco-konsultacyjnych udzieliliśmy pomocy następującej liczbie klientów:
a/ jednorazowo osobiście przyjęliśmy 47 osoby
b/ pomocą długofalową objętych było 227 osób, 151 rodzin.
W sumie pracownicy projektu w okresie sprawozdawczym udzielili:
a/ 1322 porad, konsultacji, interwencji, wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, porad prawnych itp.,
b/ 104 porady telefoniczne.
W okresie sprawozdawczym odbyła się następująca ilość spotkań grupowych:
• grupowe warsztaty i spotkania edukacyjne kształcące umiejętności wychowawcze "Szkoła dla rodziców, czyli wychowanie bez porażek” część I (podstawowa) BUDOWANIE RELACJI RODZIC- DZIECKO (edycja wiosenna i jesienna)
forma: spotkania o charakterze psychoedukacyjnym i wsparciowym dla rodziców.
Warsztaty były realizacją programu "Szkoła dla Rodziców i Wychowawców", autorstwa Joanny Sakowskiej z Ośrodka Rozwoju Edukacji Ministerstwa Edukacji. Rodzice, opiekunowie mogli zdobyć wiedzę na temat rozwoju dziecka oraz umiejętności, które pozwoliły im poradzić sobie w wielu nowych, a także trudnych dla nich sytuacjach związanych z procesem wychowania. Celem warsztatów było wspieranie rodziców w radzeniu sobie w codziennych kontaktach z dziećmi, pogłębienie relacji między rodzicami a dziećmi, refleksja nad własną postawą i także wymiana doświadczeń i kształtowania więzi opartych na wzajemnym szacunku. Warsztaty miały charakter profilaktyczny i zapobiegały przemocy fizycznej, emocjonalnej rodziców wobec dzieci.
Tematy spotkań (edycja wiosenna):
1. Koncepcja wychowania dziecka - kochać i wymagać
2. Uczucia - jak wspierać dzieci by radziły sobie z własnymi uczuciami, cz.1
3. Uczucia - jak wspierać dzieci by radziły sobie z własnymi uczuciami, cz.2
4. Granice
5. Jak zachęcić dziecko do współpracy?
6. Kary - wychowanie do samodyscypliny
7. Konflikty między rodzicami a dziećmi - skuteczne sposoby rozwiązań
8. Role - jak uwolnić dziecko od grania ról
9. Pomocna pochwała i zachęta
10. Jak zachęcić dziecko do samodzielności
Tematy spotkań (edycja jesienna):
1. Poznanie się, kontrakt i integracja
2. Granice
3. Uczucia cz.1
4. Uczucia cz.2
5. Zachęcanie dziecka do współpracy
6. Kary
7. Rozwiązywanie problemów i konfliktów
8. Jak zachęcić dziecko do samodzielności
9. Pomocna pochwała i zachęta
10. Obsadzanie dziecka w roli i uwalnianie od grania ról
Zrealizowaliśmy 20 (po 2,5 godziny) warsztatów umiejętności wychowawczych (edycja wiosenna i jesienna), w której wzięło udział 24 osoby.
• grupowe zajęcia psychoedukacyjne i edukacyjno-terapeutyczne „Wsparcie”
forma: spotkania o charakterze wspierającym i psychoedukacyjnym pod nazwą "Wsparcie" adresowane do osób doświadczających przemocy domowej oraz narażonych na wystąpienie przemocy domowej, mobbingu w miejscu pracy, naruszenie ich granic w środowisku społecznym, czy wykluczenie społeczne, które charakteryzują się m.in. niskim poczuciem własnej wartości, nieśmiałością, niewystarczającymi kompetencjami interpersonalnymi. Celem zajęć było wydobycie z izolacji osób doświadczających przemocy domowej poprzez dostarczenie wsparcia i wiedzy na temat zjawiska przemocy domowej oraz działań skutecznie zatrzymujących przemoc; prezentacja i trening postawy asertywnej, która poprzez zmianę myślenia, komunikacji, zachowania pozwalały zwiększyć poczucie własnej wartości i kompetencji oraz zmniejszyło ryzyko wystąpienia przemocy.
Tematy spotkań:
1. Mity i stereotypy - przekonania na temat kobiet, mężczyzn i dzieci, które utrzymują przemoc.
2. Co zrobić gdy ktoś silniejszy w Twojej rodzinie znęca się nad Tobą - przed awanturą, w czasie awantury i po awanturze
3. Strategie radzenia sobie ze stresem i napięciem, cz. 1
4. Strategie radzenia sobie ze stresem i napięciem, cz.2
5. Nasze zasoby - co mogę rozwijać i wspierać żeby lepiej radzić sobie w sytuacji przemocy 6. Dzieci w sytuacji przemocy
7. Definicja przemocy, cykl przemocy, rodzaje przemocy
8. Mechanizmy przemocy
9. Skutki przemocy
10. mechanizmy przemocy
Zrealizowaliśmy 10 (po 2 godziny) spotkań w ramach grupy „Wsparcie”, w której wzięło udział 9 osób
• zajęcia w ramach grupy społeczności kobiet mieszkających w Hostelu o charakterze readaptacyjnym „Razem łatwiej”
forma: zajęcia grupowe skierowane do kobiet mieszkających w Hostelu Ośrodka.
Grupa miała na celu przywrócenie umiejętności funkcjonowanie kobiet w zakresie życia rodzinnego, zawodowego i społecznego. Kobiety uczestniczyły i współdecydowały o codziennym życiu w Hostelu Ośrodka. Głównym zadaniem spotkań społeczności było: ustalenie norm i zasad postępowania, współdecydowanie i współodpowiedzialność - rozstrzyganie konfliktów, omówienie relacji interpersonalnych. Mieszkanki uczestniczyły w treningu praktycznych umiejętności dot. np. utrzymania czystości i porządku, organizowania czasu wolnego, gospodarowania budżetem, sprawowania opieki nad dzieckiem.
Zrealizowaliśmy 22 (po 1 godzinie) spotkania w ramach grupy „Razem łatwiej”, w której wzięło udział 14 kobiet
• zajęcia o charakterze readaptacyjnym dla kobiet i dzieci - obecnych i byłych mieszkańców Hostelu Ośrodka
forma: zajęcia grupowe skierowane do kobiet i dzieci mieszkających w Hostelu Ośrodka oraz byłych mieszkanek.
Grupa miała na celu: przywrócenie praktycznych umiejętności funkcjonowanie kobiet w zakresie życia rodzinnego, przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym oraz zapobiegające wykluczeniu społecznemu.
Celem zajęć było nabycie przez kobiety praktycznych umiejętności życiowych a także nawiązanie/pogłębienie/kształtowanie relacji między matką a dzieckiem, organizowania czasu wolnego z dzieckiem.
Zrealizowaliśmy 26 (po 2 godziny) spotkań w ramach grupy o charakterze readaptacyjnym dla kobiet i dzieci - obecnych i byłych mieszkańców Hostelu Ośrodka, w których wzięło udział 26 osób.
• edukacyjne spotkania dla osób będących w trudnych sytuacjach życiowych
forma: spotkania edukacyjne dla osób będących w trudnych sytuacjach życiowych ( np. przemoc w rodzinie, ubóstwo, bezdomność, współuzależnienie, itp.)
Zorganizowaliśmy indywidualne spotkania na które zapraszaliśmy pracowników socjalnych, kuratorów, asystentów, dzielnicowych w celu omówienia sytuacji życiowej, zaproponowanie wsparcia i pomocy jakiej osoba/rodzina potrzebuje. W spotkaniach uczestniczyli klienci - najczęściej kobiety zgłaszające się z prośbą o przyjęcie do Ośrodka lub zamieszkujące w Ośrodku.
• Pomoc prawna
Pomoc prawna dla osób zgłaszających się do Ośrodka Interwencyjno - Readaptacyjnych będących w trudnej sytuacji życiowej. Pomoc prawna była świadczona przede wszystkim w zakresie spraw opiekuńczo - rodzinnych.
Wyżej wymienione działania były realizowane w ramach pracy społecznej wolontariuszy i członków Komitetu oraz w ramach projektów:
Pomoc w Ośrodku Interwencyjno – Radaptacyjnym
Pomaganie przez wspieranie
Działamy dla siebie - czyli jak skutecznie stawić czoła trudnościom
Sprawozdanie sporządziła:
Dominika Lizurej
Komitet skutecznie broni praw dzieci i wspiera rodziny. Ich działania zapobiegają wykluczeniu i promują odpowiedzialne rodzicielstwo.
Organizacja skutecznie wspomaga rodziny i dzieci, chroniąc ich prawa. Cennie działają, by zapobiegać wykluczeniu i promować dobro dzieci.
Organizacja ta robi ważną robotę dla ochrony dzieci. Wsparcie rodzin i profilaktyka to kluczowe działania. Są cenni dla społeczności.