Sekcja zawiera szczegółowy wykaz działań pożytku publicznego organizacji w
ostatnim roku sprawozdawczym. Ilustruje wnikliwy opis realizacji, ich zasięg oraz
wpływ na społeczeństwo w tym wysokość kwot związanych z poszczególnymi
inicjatywami. Dane stanowią nieocenione źródło informacji o sposobie
wydatkowania środków i osiągniętych celach, pozwalając na głębsze zrozumienie
misji i użyteczności organizacji.
Dane za rok:
2022
Opis głównych działań
Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami utworzył w 1974 roku Jerzy Waldorff pisarz i krytyk muzyczny. Obecnie Komitet nosi jego imię. Jerzy Waldorff kierował Komitetem do swojej śmierci w grudniu 1999r. Od 2001 roku pracami Komitetu kieruje Marcin Święcicki. Statutowym zadaniem Komitetu jest m.inn. podejmowanie działań i realizowanie przedsięwzięć zmierzających do ochrony substancji Starych Powązek (renowacje, i konserwacja zabytkowych kaplic i pomników nagrobnych), informowanie społeczeństwa o stanie zabytków, pozyskiwanie poparcia społeczeństwa i instytucji dla swoich działań, wydawanie publikacji o Starych Powązkach. Opis działalności w okresie sprawozdawczym Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami
im. Jerzego Waldorffa w 2022r.
Informacje ogólne, działalność organów statutowych.Nr KRS 0000024029, Regon 00136905
NIP 526-16-03-050
ul. Mazowiecka 11 lokal 17, 00-052 Warszawa
Liczba członków Komitetu w roku sprawozdawczym zmniejszyła się o 1 osobę i na koniec roku wynosiła 39 osób. W grudniu 2022 roku zmarł nagle prof. Wiesław Procyk, wieloletni członek Zarządu i przewodniczący Komisji Konserwatorskiej.
W 2022r. upłynęła, przedłużona o rok w trybie online, kadencja władz Komitetu, Zarządu i Komisji Rewizyjnej.
Walne Zebranie Członków w dniu 20 czerwca dokonało wyboru władz w składzie: Zarząd: Andrzej Biernat, Jerzy Kisielewski, Zbigniew Maj, Ewa Nekanda-Trepka, Wiesław Procyk, Rafał Skąpski, Marcin Święcicki;
Komisja Rewizyjna: Krystyna Drogoń, Olgierd Gumiński, Andrzej
Sośnierz.
Na posiedzeniu w dniu 20 czerwca Zarząd ukonstytuował się
następująco:
1) Przewodniczący Zarządu – Marcin Święcicki
2) Zastępcy przewodniczącego Zarządu – Andrzej Biernat, Jerzy
Kisielewski
3) Skarbnik – Zbigniew Maj
4) Członkowie Zarządu – Ewa Nekanda-Trepka, Wiesław Procyk,
Rafał Skąpski.
Zarząd nie skorzystał z uprawnień statutowych i nie powołał członka
Zarządu po śmierci Wiesława Procyka
Stałe komisje działają w składzie:
1) Komisja Konserwatoska:
- przewodniczący – prof. Wiesław Procyk, od marca 2023r.
Agnieszka Kasprzak
- sekretarz – Tomasz Wałdykowski
- członkowie – Zbigniew Maj, Ewa Nekanda-Trepka
2) Komisja Przetargowa:
- przewodniczący – Jerzy Kisielewski
- sekretarz – Tomasz Wałdykowski
- członkowie – Agnieszka Kasprzak, Zbigniew Maj
Zarząd Komitetu
W roku sprawozdawczym odbył 5 posiedzeń w dniach 28 marca, 28
maja, 20 czerwca, 24 września i 10 grudnia.W ramach statutowych, cyklicznych działań Zarząd:
− Rozpatrywał i ustalał plany prac konserwatorskich, ostateczny
na rok 2022 i wstępny na rok 2023,
− Omawiał sprawozdania Komisji Konserwatorskiej z przeglądu przejściowego w dniu 8 września stanu zaawansowania prac konserwatorskich oraz odbioru końcowego przeprowadzonego wdniu 27 października – Zarząd przyjął sprawozdania złożone
przez przewodniczącego Komisji Wiesława Procyka
− Ustalił terminy i program corocznej Kwesty Zaduszkowej
− Omówił i ocenił wyniki Kwesty
− Rozpatrzył i zatwierdził bilans i rachunek zysków za 2021r. oraz
sprawozdanie Zarządu z działalności Komitetu przedkładane
WZCz
− Rozpatrzył i zatwierdził materiały na Walne Zebranie Członków
zwołane na 20 czerwca
− Odbył zebranie w celu ukonstytuowania się Zarządu po wyborze
nowego składu przez Walne Zebranie Członków w dniu 20
czerwca
− Przyjął nowych członków Komitetu
Ponadto Zarząd:
− Omówił projekt porozumienia o współpracy z Fundacją Stare Powązki oraz Zarządem Cmentarza i Parafią św. Karola
Boromeusza,
− Omówił wstępnie propozycję upamiętnienia 50-tej rocznicy powstania Komitetu przypadającej w 2024 roku,
− Przedstawiciele Zarządu odbyli rozmowy z Biurem Stołecznego Konserwatora Zabytków oraz Biurem Kultury na temat
wspólnych działań z okazji 50-ciolecia Komitetu. Przyjęto ustalenia o zorganizowaniu Konferencji o problematyce
konserwatorskiej cmentarzy warszawskich oraz nakręceniufilmu o Kweście. Realizacja filmu została ukończona na
początku b.r. i jest on gotowy do rozpowszechniania. Komisja Konserwatorska zebrała się dwukrotnie, w dniu 8 września dokonując tzw. przeglądu przejściowego prac realizowanych w 2022r. oraz w dniu 27 października w celu dokonania odbioru końcowego.
Wyniki prac Komisji zostały przedłożone Zarządowi, który nie zgłosił do nich zastrzeżeń.
Protokoły odbioru poszczególnych pomników nagrobnych, podpisane przez członków Komisji, znajdują się w dokumentacji obiektów.
Zostały także przyjęte przy rozliczeniach przyznanych dofinansowań.
Kwesta Zaduszkowa na Starych Powązkach w 2022r.
Czterdziestą ósmą Kwestę Powązkowską przeprowadziliśmy w
dniach:
➢ 29-go października – sobota
➢ 30-go października – niedziela
➢ 1-go listopada – wtorek, dzień Wszystkich Świętych
Zaczynaliśmy od godziny 9-tej, kończyliśmy ok. godz. 19-tej. Liczenie pieniędzy trwało do godz. 21-szej.
Po przerwie w 2020r. spowodowanej pandemią wznowiliśmy Kwestę
w 2021r. W 2022 roku można stwierdzić, że przebieg kwestowania wrócił w pełni do normy. Jerzy Waldorff, inicjując kwestowanie w dniu Wszystkich Świętych, nie przypuszczał, że jego inicjatywa spotka się z tak pozytywnym odzewem mieszkańców Warszawy, a jego Komitet stanie się wzorem dla wielu podobnych inicjatyw w kraju i za granicą.
Znakiem rozpoznawczym kwesty jest jej powtarzalność, odbywa się corocznie od prawie pięćdziesięciu lat. Nie ma drugiego takiego
wydarzenia kulturowego w historii powojennej Warszawy. Jej organizatorami i uczestnikami są kolejne pokolenia działaczy i
kwestarzy. Kwestowanie zapoczątkowali warszawscy artyści teatru i filmu i do dziś stanowią oni około 40% wszystkich kwestujących. Jednak, formuła kwesty jest obecnie otwarta dla każdego. Do grona kwestarzy dołączyli dziennikarze, publicyści, politycy, działacze stowarzyszeń oraz młodzież licealna i akademicka. Wszystko to sprawia, że Zaduszkowe Kwestowanie na Starych Powązkach stało się niematerialnym dziedzictwem kulturowym Warszawy. Zdając sobie sprawę, że epidemia COVID-19 nie całkiem jeszcze od nas odeszła, w biurze kwesty zapewniliśmy odpowiednie środki ochrony, a wydawanie i odbiór puszek odbywały się na zewnątrz. Dopiero po zmroku czynności te przenieśliśmy do pomieszczeń Parafii. Kwestujący nie korzystali w zdecydowanej większości z przygotowanych dla nich środków zabezpieczających. W Kweście wzięło udział 340 osób, z czego około 30 dwu lub nawet trzykrotnie. Wśród Kwestujących byli: aktorzy, dziennikarze, publicyści, politycy, członkowie Zespołu Mazowsze, Kolejarze,
Bractwo Kurkowe, uczniowie i studenci. Tradycyjnie kwestowały całe rodziny, np. Jan Żaryn z 5-ciorgiem
wnucząt.
Zebrano:
1) Do puszek:
− 29 października – 15 tys. zł, ok. 350 zł/osobę; 7% wpływów
− 30 października – 37 tys. zł, ok. 400 zł/osobę; 16% wpływów
− 1 listopada – 168 tys. zł, ok 1060 zł/osobę; 77% wpływów.
2) Wpłaty kartami płatniczymi – 2110 zł.
3) Skarbonka Jerzego Waldorffa – 5490 zł.
Ogółem wpływy z Kwesty wyniosły 233 031 zł. Wróciły więc prawie
do poziomu zbiórek przed 2020r.
Na uwagę zasługują duże zbiórki indywidualne w dniu 1 listopada;
kolejno to: 9058 zł, 7111 zł, 6035 zł, 5808 zł, 3522 zł, 3450 zł, 3300 zł. Ponieważ zbiórka w dniu 1 listopada stanowi corocznie co najmniej 70% wszystkich wpływów, można zastanowić się, czy celowym jest dążenie do kwestowania przez 3 dni.
Wydaje się, że po zainstalowaniu oświetlenia wokół Katakumb, co powinno nastąpić w b.r., można byłoby wydłużyć godziny
kwestowania. W 2022r. 1 listopada ok. godziny 20-tej Cmentarz był jeszcze pełen odwiedzających, szczególnie w alejkach wokół
Katakumb. Organizacyjnie powinniśmy sobie poradzić z większą liczbą Kwestujących i dłuższą zbiórką tego dnia.
Prace konserwatorskie w 2022r. Zamierzenia na 2023r. Od 2014 roku prace renowacyjne i konserwatorskie koncentrujemy w
najstarszej części cmentarza, którego wschodnią granicę stanowiły dzisiejsza kwatera 1 i 2, zachodnią – 17 i 18, a południową –
południowa ściana Katakumb, które liczyły wówczas 197 łokci, czyli
118 metrów długości.
Kolejno odnowiliśmy:
1) Aleję Zasłużonych – 2014-2015 – 109 pomników nagrobnych
2) Aleję Katakumbową – rząd kaplic i pomników po północnej
stronie Katakumb – 84 kaplice i pomniki nagrobne w latach
2017-2020
3) Od 2020r. odnawiamy obiekty (30 sztuk) w kwaterach 13, 14, 15
i 16 wzdłuż alei od bramy św. Honoraty do Katakumb. Prace
zakończymy w 2023r.
4) W 2021 roku rozpoczęliśmy odnawianie XIX-wiecznych
nagrobków usytuowanych po północnej stronie Al.
Katakumbowej w kwaterach od 2 do 18. Prace te, 30 pomników
nagrobnych, chcieliśmy zakończyć w 2024, jubileuszowym,
roku. Jednak wobec zmniejszonej pomocy Miasta i Ministerstwa
jest to mało realne. Wydaje się, że rok 2025 jest w tej chwili
bardziej prawdopodobny.
W roku sprawozdawczym wykonaliśmy prace konserwatorskie
przy 11-tu pomnikach nagrobnych.
Wprawdzie w stosunku do 2021 roku liczba odnowionych obiektów
zmalała z 17-tu do 11-tu, jednak wartość prac wzrosła o ok. 40 000 zł.
Ilość wykonanych projektów nie zawsze świadczy o kosztach prac.
Odnawiane obiekty po północnej stronie Al. Katakumbowej są
przeważnie położone na dwóch, a czasem nawet na 4 polach
grobowych. Często są także opuszczone i mocno zniszczone, przez co
koszt odnowienia jest wyższy.
Spośród odnawianych w 2022r. pomników na szczególną uwagę
zasługują:
1) Mogiła Pięciu Poległych w kwaterze 178 – pochowani są w niej
polegli w manifestacji patriotycznej na Krakowskim
Przedmieściu w dniu 27 lutego 1861r.: Filip Adamkiewicz -
robotnik, Michał Arcichiewicz – uczeń, Karol Brendel –
czeladnik krawiecki, Marcel Kraszewski i Zdzisław Rutkowski –
ziemianie. Pogrzeb Pięciu Poległych, pochowanych we wspólnej
mogile, stał się kolejną manifestacją patriotyczną; uczestniczyły
w nim delegacje również z pozostałych zaborów. Zaraz po
pogrzebie powstała inicjatywa wzniesienia na mogile pomnika,
wyznaczono nawet datę jego poświęcenia na 1 lipca 1861r.
Jednak na jego powstanie czekano aż do 1915r., do czasu
wypędzenia Rosjan z Warszawy. Grób Pięciu Poległych szybko
stał się centralnym punktem cmentarza. Organizowano przy nim
kolejne manifestacje patriotyczne w rocznice ważnych dla Polski
wydarzeń, np. Konstytucji 3-go maja. W dniach Święta
Zmarłych przy grobie stał żołnierz rosyjski z karabinem i
pilnował aby nie składano kwiatów. Do 1915r. na grobie nie
było nawet kopczyka – jedynie trawa. W 1915r. stanął tam po
wielu latach oczekiwań skromny nagrobek kamienny rzeźbiarza
Bolesława Dobrzyńskiego. W czasie wojny uległ jednak
uszkodzeniu. Odnawiamy go w związku ze 160-tą rocznicą
wydarzeń z 1861r. oraz przypadająco w 2023r. rocznicą
wybuchu powstania styczniowego.
2) Pomnik nagrobny Jadwigi Łuszczewskiej „Deotymy” w
kwaterze 64 rząd 1. Jadwiga Łuszczewska ps. „Deotyma” (1834-
1908) była znaną powieściopisarką i poetką. W Warszawie
prowadziła salon literacki. Angażowała się w działalność
niepodległościową i patriotyczną. Jest autorką powieści
„Panienka z okienka”. Grób rodziny Łuszczewskich (ojca i
starszej siostry) posiada duże walory artystyczne. Rzeźbiarz
Daniel Zaleski w 1867r. na zlecenie rodziny ustawił na grobie
Wacława Łuszczewskiego (ojca Deotymy) pomnik Anioła Sądu
Ostatecznego jako skrzydlatą siedzącą postać z trąbą w prawej i
wieńcem laurowym w lewej ręce. Głowa wzorowana jest na
rzeźbach rzymskich. Stan zachowania cennej rzeźby – znaczna
destrukcja – był czynnikiem decydującym o podjęciu prac
konserwatorskich przy pomniku.
3) Pomnik nagrobny Cypriana Godebskiego w kwaterze 10 rząd 4
po północnej stronie Al. Katakumbowej.
Cyprian Godebski (1765-1809) był wydawcą pisma literackiego
„Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”, członkiem Towarzystwa
Przyjaciół Nauk, pułkownikiem, oficerem oświatowym w
Legionach Dąbrowskiego we Włoszech. Poległ w bitwie z
Austriakami pod Raszynem w 1809r.
Jest to pierwszy chronologicznie klasyczny pomnik w typie
sarkofagu rzymskiego na Powązkach. Jego fundatorem był
przyjaciel Godebskiego – Franciszek Ksawery Kossecki,
towarzysz poety w działaniach wojennych i pracy literackiej.
Sarkofag wykonano z piaskowca szydłowieckiego, ze skromną,
prostą ale symboliczną dekoracją – na korpusie sarkofagu
widzimy miecz i tarczę a na tympanonie orła z rozpostartymi
skrzydłami.
Podczas pierwszych prac konserwatorskich w 1981 roku odkryto
dodatkowy, dotychczas nieznany napis: „ Sta viator heroen
calear” (stań wędrowcze, odwiedzasz bohatera). Autor
wydrapanego jakimś ostrym narzędziem napisu jest nieznany i
zapewne takim już pozostanie.
Wymienione powyżej pomniki nagrobne są symboliczne i łączą w
sobie zarówno walory historyczne (znane wydarzenie historyczne
1861r., osoba znanego poety i żołnierza legionów oraz znana literatka)
z wartościami artystycznymi.
Taki jest właśnie cel działania Komitetu. Ocalić od zniszczenia i
zapomnienia groby wybitnych Polaków spoczywających na
Narodowej Nekropolii – Polskim Panteonie – jakim są Stare Powązki.
4) Skromny pomnik Józefa Sułowskiego w kwaterze 0 rząd 2 jest
przykładem tradycji środowisk. Pomnik Sułowskiego –
działacza środowiska niesłyszących odnowiony został z
inicjatywy Instytutu Historii Głuchych „Surdus Historicus”
5) Dzięki stałemu wsparciu finansowemu firmy „Bolsius”
przeprowadziliśmy drobne naprawy, oczyszczenie i prace
porządkowe przy 15-tu pomnikach w Alei Zasłużonych. Dzięki
takim zabiegom jesteśmy w stanie utrzymywać Aleję w dobrym
stanie bez konieczności przeprowadzania kompleksowych prac
konserwatorskich. Chcielibyśmy prowadzić analogiczne
działania w odnowionej Alei Katakumbowej. Do tej pory nie
udało nam się znaleźć takiego opiekuna. Firma „Bolsius”, która
została opiekun Alei Zasłużonych ma siedzibę w Poznaniu, tym
większe jest więc nasze uznanie dla niej.
W roku 2023 i 2024 skoncentrujemy się na dokończeniu
wytypowanych do odnowienia pomników po północnej stronie Al.
Katakumbowej w kwaterach 2-18. Są to najstarsze istniejące nagrobki
na Starych Powązkach, reprezentują ówczesne style w architekturze i
rzeźbie, których twórcami byli najwybitniejsi artyści tamtych czasów.
Pochowani w nich są przedstawiciele znanych rodzin warszawskiej
burżuazji i świata kultury.
W 2023 roku planujemy odnowić 12 nagrobków za kwotę około 550
tys. zł.
Powodzenie zamierzeń zależeć będzie m. in. głównie od ilości
pozyskanych na nie środków.
Inicjatywa wartą wsparcia! Dzięki ich pracy ważne miejsce naszej historii i kultury jest pielęgnowane i przekazywane przyszłym pokoleniom.
Wspaniała inicjatywa dbająca o dziedzictwo narodowe i pamięć historyczną. Zasługują na szacunek i wsparcie.
Organizacja ta wspaniale dba o dziedzictwo narodowe i cenne zabytki, rozwijając świadomość historyczną. Warto wspierać ich misję.