POLSKO - CZESKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE

Opis głównych działań

Główne cele statutowe Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego (PCzTN) to inspirowanie i prowadzenie badań nad historycznymi i współczesnymi problemami Polski i Czech oraz stosunków polsko-czeskich, inspirowanie i organizowanie polsko-czeskiej współpracy badawczej, upowszechnianie ugruntowanej naukowo wiedzy o Polsce i Czechach oraz ich wzajemnych relacjach, zabieganie o jak najszerszą aplikację wyników badań naukowych w kształtowaniu politycznych, społecznych, kulturalnych i gospodarczych stosunków polsko-czeskich. W 2022 r. liczba członków PCzTN wzrosła o 22 (przyjęto 26, zmarło 4) i w dniu 31 XII wynosiła 432. Są to pracownicy nauki (głównie dziedzin humanistycznych i społecznych), ale także przedstawiciele innych środowisk – archiwiści, nauczyciele, działacze samorządowi, pracownicy mediów itd. Reprezentują oni przede wszystkim ważniejsze ośrodki naukowe Polski i Republiki Czeskiej: Wrocław, Poznań, Warszawa, Opole, Katowice, Kraków, Lublin, Rzeszów, Łódź, Toruń, Szczecin, Praga, Hradec Králové, Ołomuniec, Ostrawa, Brno, Czeskie Budziejowice, Pardubice, Pilzno; nie brak jednak też przedstawicieli mniejszych ośrodków przygranicznych (np. Kłodzko, Cieszyn, Czeski Cieszyn, Opawa), a nawet bardzo odległych od granicy (np. Słupsk). Ponadto kilka osób to obywatele Niemiec, Słowacji i Ukrainy. Wielu członków Towarzystwa pełniło lub pełni ważne funkcje publiczne, np. rektorów wyższych uczelni i członków władz samorządów terytorialnych. Wewnętrzna struktura organizacyjna PCzTN nie uległa zmianie. Podstawowymi jednostkami było 5 stałych Komisji merytorycznych, które skupiają członków według zainteresowań poszczególnymi dziedzinami naukowymi: Komisja I Nauk Historycznych Komisja II Nauk Filologicznych Komisja III Nauk Społecznych Komisja IV Nauk Przyrodniczych i Ścisłych Komisja V Nauk Stosowanych. Funkcję oddziałów terenowych pełniły 4 Przedstawicielstwa: Brno, Poznań, Opole, Ziemia Kłodzka (siedziba w Kudowie Zdroju). Ponadto istniał - jako ciało wspólne z Polsko-Czeską Asocjacją Uniwersytetów - Komitet Doradczy (rektorzy-seniorzy uczelni pogranicznych). Określone długofalowe zadania wykonywały zespoły robocze ds. analizy podręczników szkolnych i ds. badań Ziemi Kłodzkiej; w trakcie organizacji jest zespół ds. kultury kulinarnej. PCzTN współpracowało w 2022 r. nadal z wieloma partnerami polskimi i czeskimi, którzy niejednokrotnie świadczyli nam istotne wsparcie. Były to przede wszystkim uczelnie (z czeskiej strony zwłaszcza Uniwersytet Śląski w Opawie, z polskiej strony podkreślić trzeba odnowienie współpracy z Uniwersytetem Wrocławskim oraz podpisanie 21 XII umowy o współpracy z Akademią Nauk Stosowanych w Wałbrzychu) oraz inne placówki naukowe (np. Instytut Historyczny Akademii Nauk Republiki Czeskiej, Instytut Śląski w Opolu). Wśród partnerów były też placówki dyplomatyczne i konsularne (m. in. nawiązano współpracę z Wicekonsulatem Węgier we Wrocławiu), instytucje kultury (np. Dolnośląska Biblioteka Publiczna im. T. Mikulskiego we Wrocławiu – tu znajduje się obecnie siedziba Towarzystwa, Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego w Kudowie-Zdroju, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Narodowa Pedagogiczne Muzeum i Biblioteka J. A. Komeńskiego w Pradze), samorządy terytorialne różnych szczebli, organizacje pozarządowe (np. Stowarzyszenie Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka). PCzTN jest też partnerem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (Program Rozwoju Obszarów Wiejskich UE). Trzeba podkreślić, że rok 2022 był dla Towarzystwa kolejnym rokiem działalności w trudnych do przewidzenia niekorzystnych uwarunkowaniach. O ile bowiem stopniowo zmniejszały się obostrzenia związane z zagrożeniem epidemicznym, to nowym zagrożeniem okazały się ogólnie znane konsekwencje agresji rosyjskiej na Ukrainę, a następnie zwłaszcza rosnąca inflacja. Nadal więc zaburzona była realizacja szeregu zadań, przede wszystkim konferencyjnych (odwołanie, przesunięcie terminu, ograniczenie programu, zmiana formy itd.) i wydawniczych, a także znacznie utrudnione było planowanie merytoryczne i organizacyjno-finansowe. Tym bardziej ważne jest, że Towarzystwo skutecznie podjęło intensywne, szeroko zakrojone przygotowania do strategicznego przedsięwzięcia w postaci II Kongresu Czechoznawstwa Polskiego i Polonoznawstwa Czeskiego, zaplanowanego na jesień 2023 r. Pozyskano do roli głównych – obok PCzTN - organizatorów Stowarzyszenie Solidarność Polsko-Czesko-Słowacką, Uniwersytet Opolski, Instytut Śląski w Opolu, Uniwersytet Karola w Pradze i Instytut Historyczny Akademii Nauk RCz; ponadto w przygotowaniach uczestniczy szereg instytucji partnerskich. W Pradze 18 III 2022 r. zainaugurował działalność Komitet Naukowo-Programowy Kongresu ze znaczącym udziałem członków PCzTN (w tym dwóch współprzewodniczacych). Cele i założenia programowe Kongresu przedstawione są na stronach internetowych https://kongresplcz2023.uni.opole.pl i https://www.hiu.cas.cz/aktuality/ii-kongres-polskych-bohemistickych-a-ceskych-polonistickych-studii W Pradze zorganizowano 27 V doroczne Walne Zgromadzenie z dyskusją panelową „Czechy – Polska – Ukraina. Kształtowanie tożsamości narodowej i wzajemne relacje”. Zarząd odbył 4 posiedzenia (Praga 18 III, Praga 26 V, Kudowa-Zdrój 22 IX, Wrocław 22 XI), każdorazowo wspólnie z Komitetem Naukowo-Programowym Kongresu. Po znacznym sukcesie wydawniczym, jakim okazała się publikacja PCzTN: Jan Rychlík, Władimir Penczew, Historia Czech (Wrocław 2020), prowadziliśmy w 2022 r. przygotowania do II wydania lub przynajmniej dodruku. Równocześnie podjęliśmy przygotowania do publikacji syntezy historii Słowacji autorstwa J. Rychlíka z zespołem. Ponadto PCzTN w 2022 r. realizowało we współpracy z różnymi partnerami polskimi, czeskimi i innymi następujące ważniejsze programy, projekty i zadania: 1/ Kontynuacja prowadzonego od 2008 r. międzynarodowego (Polska, Czechy, Słowacja, Ukraina, Litwa) programu rejestracji, dokumentacji, badania i udostępniania prywatnych kolekcji jako ważnej formy dziedzictwa kulturowego (''muzea domowe''). PCzTN jest w ramach tego programu jednym z głównych koordynatorów Międzynarodowej Sieci Muzeów Domowych. Odbyło się m. in. XV Międzynarodowe Forum Muzeów Domowych z konferencją ”Kolekcje kresowe – Kresy w muzeach domowych” (Kudowa-Zdrój 23-25 IX), a także warsztaty terenowe w Szybie k. Nowej Soli (28 IV) i Goleniowie (28 IV). Kontynuowano też przygotowania do druku 4. zeszytu materiałów metodyczno-informacyjnych dla zbieraczy oraz do uruchomienia portalu Sieci. 2/ Bibliografia polskich publikacji bohemistycznych i słowacystycznych. Kontynuowano gromadzenia danych. 3/ Porównawcza analiza polskich i czeskich podręczników szkolnych pod kątem kształtowania obrazu sąsiada. Program jest realizowany przez interdyscyplinarny polsko-czeski zespół specjalistów. Odbyło się m. in. przygotowane z partnerami opolskimi seminarium nt. współpracy edukacyjnej na pograniczu polsko-czeskim (Opole 31 III-1 IV). 4/ Historyczne i współczesne problemy regionu kłodzkiego jako pogranicza kulturowego i politycznego. Kontynuowano m. in. prace nad koncepcją dokumentacji, badań i popularyzacji wiedzy nt. mikroregionu kudowskiego (b. „Czeski Zakątek”). 5/ Działalność wydawnicza. Poza wymienionymi wyżej zadaniami kontynuowano prace nad publikacją materiałów konferencji organizowanych w latach poprzednich. 6/ Partnerski udział w kilku projektach finansowanych z funduszy Unii Europejskiej i innych. 7/ Organizacja konferencji „Dziedzictwo kulturowe Goleniowa i regionu a tradycje kontaktów polsko/pomorsko-czeskich” (Goleniów 29-30 IV).