ŚLĄSKI OGRÓD BOTANICZNY

Opis głównych działań

DZIAŁ EDUKACJI PRACOWNIA EDUKACJI PRZYRODNICZEJ I EKOLOGICZNEJ Zrealizowano warsztaty edukacyjne dla 14 303 uczestników oraz ich opiekunów. Warsztaty zrealizowano w ramach: projektu dofinansowanego przez WFOŚiGW w Katowicach pt. „Warsztaty edukacji przyrodniczej i ekologicznej ŚOB 2022-2023” – zrealizowano warsztaty dla 1 153 uczestników; projekt dofinansowany przez WFOŚiGW w Katowicach pt. „Warsztaty edukacji przyrodniczej i ekologicznej ŚOB realizowane w latach 2023-2024” – zrealizowano warsztaty dla 826 uczestników; warsztaty edukacyjne w ramach współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego – zrealizowano warsztaty dla 7 388 uczestników; warsztaty edukacyjne w ramach projektu „Mikołów dla klimatu – wdrażanie inwestycji z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury w mieście” – zrealizowano warsztaty dla 4 936 uczestników. Podróże po Sośniej Górze: Zorganizowano, opracowano i przeprowadzono trzy gry terenowe. W grach wzięło udział łącznie 400 dzieci, w tym: Zimowe podróże po Sośniej Górze – gra terenowa „Niedolisek rusza w świat” (16–28.01): 212 dzieci; Letnie podróże po Sośniej Górze – gra terenowa „Wakacyjne wspomnienia” (23.08–2.09): 80 dzieci; Andrzejkowa nocna gra terenowa „Nocne szepty drzew” (25–26.11): 108 dzieci. Programy edukacyjne: Realizowano warsztaty w ramach 20 programów edukacyjnych. Tematyka zagadnień w ramach warsztatów była przyrodnicza, ekologiczna i dostosowana do wieku odbiorców; warsztaty dla dzieci w wieku przedszkolnym: Kącik ogrodnika, Tajemniczy mieszkańcy budek lęgowych, Jesienne przygody Kicka i Szaraka, Liściaste historie jesieni, Wiosna ziemnych ludków; warsztaty dla dzieci w wieku przedszkolnym i klas I-III szkoły podstawowej: Kalejdoskop natury, Wróżka Ziołuszka, Przyrodnicze spotkania Śląskiego Ogrodu Botanicznego, Owadzia spółka, Leśne duszki; warsztaty dla uczniów od IV klasy szkoły podstawowej i dorosłych: Przyrodnicze spotkania Śląskiego Ogrodu Botanicznego, warsztaty mikroskopowe; warsztaty dla dzieci, uczniów szkół wszystkich szczebli i dorosłych: Zielarium, Spacery z przewodnikiem, Warsztaty integracyjne, Warsztaty kosmetyczne, Życie wewnątrz ula, gry terenowe, ogniska; warsztaty zielarskie i kosmetyczne dla seniorów; warsztaty sensoryczne dla osób z niepełnosprawnościami; warsztaty świąteczno-zimowe dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz uczniów szkół podstawowych: Choinkowo, Choinkowe zoo, Święta jak dawniej, Ptasie podarki, Miś i świąteczna choinka. Półkolonie: Zorganizowano i przeprowadzono dwa turnusy półkolonii letnich pod hasłem „Półkolonie artystyczne inspirowane naturą”. W półkoloniach wzięło udział łącznie 60 dzieci (24-28.07 i 31.07-4.08). Pozostałe działania: prowadzenie warsztatów organizowanych w ramach Śląskiego Kalendarza Ekologicznego podczas: Dnia Ziemi (23.04), Dnia Zagrożonych Gatunków (20.05), Dnia Wiatru (18.06), Dnia Chwastów (2.07), Dnia Siedlisk Naturalnych (17.09), Dnia Jeża (15.10), Dnia Śniegu (10.12); • prowadzenie szkolenia online dla Fundacji ING Dzieciom – Zielona eduAKCJA (25.01); prowadzenie cyklu szkoleń dotyczącego projektowania ogrodów w ramach projektu „Mikołów dla klimatu” (1–02, 8–9.03, 15–16.03.); ocena projektów w ramach Kapituły konkursowej ING MOJE ŚRODOWISKO 2023 (03.03); prowadzenie cyklu wykładów w ramach Uniwersytetu III Wieku na temat roślin drapieżnych (15.03, 23.03, 12.04, 11.05, 18.05, 13.06); waloryzacja terenu pod kątem występowania ssaków i ptaków występujących na terenie Ośrodka Sportowo-Rekreacyjnego Żabka w Łaziskach Górnych, będąca częścią opracowania walorów przyrodniczych tego terenu na zlecenie Miasta Łaziska Górne w związku z projektem inwestycji kolejowej dla CPK (04.05–22.06); prowadzenie gry terenowej dla ok. 300 uczestników w ramach międzynarodowej konferencji organizowanej przez „Planetarium – Śląski Park Nauki” (18.08); prowadzenie warsztatów i gry terenowej podczas dożynek w Mokrem (9.09); prowadzenie warsztatów i gry terenowej podczas Festiwalu Kartofla w Katowicach (22.09); prowadzenie dwóch spacerów przyrodniczych z cyklu „W cieniu miasta – wędrówki mikołowskimi dolinami” w ramach projektu „Mikołów dla klimatu” (13.09 i 21.09); prowadzenie warsztatów na stoiskach edukacyjnych podczas pikników edukacyjnych organizowanych przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego (15.09 i 28.09); stworzenie domu tymczasowego i opieka nad czterema kotami (lipiec–październik); organizacja i prowadzenie zajęć na temat edukacji przyrodniczej dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym dla studentów dziennych i zaocznych w Katowicach. Odbyło się pięć spotkań, w których wzięło udział ok. 160 studentów (11.10, 18.10, 25.10, 27.10 oraz 8.11); • prowadzenie warsztatów o roślinach drapieżnych dla około 50 uczestników – dzieci wraz opiekunami – w ramach projektu FUTURE ARTIST – wspólnota sztuki Ewa Kokot (5.11); prowadzenie stoiska informacyjnego podczas Mobilnych Targów Kariery na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (7.11); prowadzenie szkolenia dla ekspertów, pracowników merytorycznych ZGDW i urzędów gmin na temat adaptacji miast do zmian klimatu oraz szkolenia dla nauczycieli na temat zmian klimatu i ich skutków. Szkolenie odbyło się na zlecenie Związku Gmin Dorzecza Wisłoki w ramach projektu pn. „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” (14.12); opracowanie 3 projektów koncepcyjnych zieleńców w ramach zlecenia pn. „Wykonanie koncepcji zagospodarowania 12 wybranych przestrzeni zielonych w Rudzie Śląskiej” w ramach zlecenia z Urzędu Miasta w Rudzie Śląskiej dotyczącego rewitalizacji przestrzeni miejskich (listopad–grudzień); dokarmianie ptaków w Ogrodzie Żółtym (zima); monitoring zwierząt dziko występujących w Ogrodzie Żółtym i Ogrodzie Czerwonym poprzez regularne zakładanie fotopułapek (cały rok); opieka nad założonym w celach edukacyjnych w 2019 roku vivarium z roślinami owadożernymi (cały rok); opieka nad założonymi w celach edukacyjnych terrariami z bezkręgowcami (cały rok); przygotowywanie i umieszczanie na stronie FB Ogrodu postów o tematyce przyrodniczej oraz relacji z warsztatów i innych działań Pracowni Edukacji, aktualizacja zakładki „Edukacja” na stronie www Ogrodu (cały rok). PRACOWNIA ŚLĄSKIEGO KALENDARZA EKOLOGICZNEGO Pracownia Śląskiego Kalendarza Ekologicznego w 2023 r. rozpoczęła realizację Kampanii na rzecz różnorodności biologicznej “Bioróżnorodność - Fundament Natury” dofinansowanej ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. W 2023 roku zorganizowano na terenie Ogrodu 7 świąt przyrodniczo-ekologicznych: Dzień Ziemi, Dzień Zagrożonych Gatunków, Dzień Wiatru, Dzień Chwastów, Dzień Siedlisk Naturalnych, Dzień Jeża, Dzień Śniegu. Łącznie wzięło w nich udział ok. 13 000 osób. W trakcie świąt zostało przeprowadzonych 35 warsztatów (edukacyjne, ogrodnicze, zielarskie, kreatywne, terenowe i in.) dofinansowanych z WFOŚiGW w Katowicach, w tym 6 gier terenowe dla dzieci i młodzieży oraz 16 warsztatów zorganizowanych w ramach środków własnych. Łącznie wzięło w nich udział 5766 dzieci. W ramach Śląskich Spotkań Seminaryjnych odbyły się: Noce w Ogrodzie - trzy nocne seminaria popularnonaukowe połączone z dodatkowymi atrakcjami (np. ognisko, biwakowanie). W 2023 r. przeprowadzono: Noc w Ogrodzie, Noc Ciem, Noc Perseidów. Szacowana liczba uczestników to ok. 630 osób. Podróże w Naturę - siedem seminariów przyrodniczych, tematycznie powiązanych z obchodzonymi w 2023 r. świętami ekologicznymi. Łącznie wzięły w nich udział 153 osoby. Seminaria w Arboretum Gródek w Jaworznie - dwa seminaria przyrodnicze, w których łącznie wzięło udział 48 osób. W ramach Kampanii zorganizowano 2 konkursy krótkoterminowe oraz 1 konkurs długoterminowy dla dzieci i młodzieży. W trakcie pięciu świąt ekologicznych na dziedzińcu zorganizowano kiermasz rękodzieła i maszketów wszelakich, a w grudniu zorganizowano kiermasz świąteczny. W kiermaszach w sumie, wzięło udział ponad 32 wystawców, którzy oferowali swoje produkty i rękodzieło. Akcje edukacyjno–ekologiczne: W okresie sprawozdawczym przeprowadzono 4 akcje ekologiczno – edukacyjne: „Posadź Ogród” – akcja sadzenia roślin, zrealizowana 20 maja w trakcie obchodów Dnia Zagrożonych Gatunków. W trakcie akcji uczestnicy posadzili rośliny ozdobne i zioła, zdobywając wiedzę na temat sadzonych gatunków oraz zasad ich pielęgnacji. „Książkowe Polecajki z Ogrodu” - akcja promująca wartościowe książki naukowe, popularnonaukowe i fabularne, poruszające tematykę przyrodniczą, realizowana od marca do grudnia. W ramach akcji zrecenzowano 9 książek w formie postów zamieszczonych w mediach społecznościowych Ogrodu. „Edukacyjna Przygoda” – akcja w formie przedstawienia ekologicznego, zrealizowana 17 września w trakcie Dnia Siedlisk Naturalnych w plenerze ogrodu w Mikołowie. Przedstawienie pt. „Tararysiapaty czyli jak Ryś wpadł w tarapaty” przygotowali członkowie Grupy O’Teatr i Fundacji W to mi graj. „Drzewo Zielonego Odkrywcy” – akcja sadzenia pamiątkowego drzewa przez laureatów konkursu „Zielony Odkrywca”. Realizowana 15 października w trakcie obchodów Dnia Jeża. W ramach akcji posadzono klon polny na terenie Ogrodu. DZIAŁ NAUKI PRACOWNIA STUDIÓW NAD SYSTEMAMI ADAPTACYJNYMI W ramach działań statutowych w bieżącym roku skierowano uwagę na adaptonikę i teorię stresu w kontekście układu przyczynowo-skutkowego. Adaptonika, jako nowa dziedzina naukowa, koncentruje się na analizie adaptonów – złożonych systemów zdolnych do adaptacji do swojego zewnętrznego środowiska. Teoria ta, głęboko osadzona w koncepcji adaptacyjności, podkreśla, że istnienie i funkcjonowanie systemów zależy od ich zdolności do dostosowywania się do swojego wewnętrznego i zewnętrznego środowiska, co jest kluczowe w kontekście zarówno biologicznym, jak i kulturowym. PRACOWNIA KOLEKCJI NAUKOWYCH, ZACHOWAWCZYCH ORAZ OZDOBNYCH Pracownia Kolekcji Naukowych, Zachowawczych oraz Ozdobnych ŚOB powstała w 2012 roku w wyniku połączenia Pracowni Kolekcji Roślin Ozdobnych z Pracownią Kolekcji Naukowych i Zachowawczych Śląskiego Ogrodu Botanicznego. Realizowane zadania: “Rozbudowa kolekcji siedliskowej (etap VI). Ogród sensoryczny (etap I)” – zadanie realizowane na terenie Ogrodu Żółtego (Sośnia Góra, Ogród Sensoryczny) i Ogrodu Zielonego (kolekcja siedliskowa). Projekt składał się z dwóch części: 1. Utworzenie Ścieżki Sensorycznej (realizowana na terenie Ogrodu Żółtego), 2. Rozbudowa kolekcji siedliskowej (realizowana na terenie Ogrodu Zielonego, kolekcji siedliskowych z funkcją pola golfowego). Ad. 1. Do końca roku 2022 zrealizowano większość zadań związanych z założeniem Ogrodu Sensorycznego poprzez wykonanie ścieżki sensorycznej w sąsiedztwie CEPiE ŚOB (ścieżki utwardzone o różnorodnych nawierzchniach). W roku 2023 zakończono realizację tej części projektu poprzez wykonanie elementów małej architektury (półka na książki pod chmurką, trejaże dla pnączy) oraz posadzenie 250 szt. roślin. Ad. 2. W ramach realizacji części związanej z rozbudową siedlisk nasadzono 200 szt. drzew: buk pospolity (100 szt.), lipa drobnolistna (20 szt.), jarząb szwedzki (20 szt.), jarzębina pospolita (30 szt.), klon zwyczajny (10 szt.) oraz jodła pospolita (20 szt.). drzewa posadzono w przygotowanych wcześniej miejscach, zgodnie ze sztuka ogrodniczą i odpowiednio zabezpieczono. Umowa Dotacji Nr 657/2022/45/OP/wb/D z dnia 20.12.2022. Kwota dofinansowania 75 000,00 zł. Termin zakończenia zadania: 30.11.2023 r. “Ogród Kwiatowy Śląskiego Ogrodu Botanicznego (etap II). Rozwój szkółki podkładek Kolekcji Sadowniczej Śląskiego Ogrodu Botanicznego (etap V). Rozbudowa Kolekcji Roślinnych Śląskiego ogrodu Botanicznego w Ogrodzie Żółtym (etap I)” - zrealizowany na terenie Ogrodu Czerwonego (Ogród Kwiatowy i Kolekcja Sadownicza) i Ogrodu Żółtego (Kolekcje Roślinne). W trakcie realizowania zadania rozbudowane zostały: [1] Ogród Kwiatowy poprzez wzbogacenie i uzupełnienie istniejącej kompozycji o nowe gatunki krzewów i bylin, w tym nowe odmiany róż. Działania związane z rozbudową były bezpośrednią kontynuacją zadania pn.: „Ogród Kwiatowy ŚOB” (etap I), zrealizowanego w 2022 roku. Zakupiono: róże okrywowe w odmianach: ‘Bad Birnbach’, ‘Larissa’, rozchodnik okazały ‘Rosea’, rozchodnik okazały ‘Star Dust’, które posadzono na rosarium oraz werbenę patagońską ‘Violet Blue’ , jeżówkę purpurową ‘Vintage Fuchsia’, rudbekię ‘Kissing Smiley’, dzielżan jesienny ‘Salsa’, kalinę japońską, kalinę wonną, które posadzono na rabatach w Ogrodzie Kwietnym. [2] Szkółka podkładek na terenie Ogrodu Botanicznego poprzez dosadzenie nowych podkładek drzew owocowych i zaszczepienie części już rosnących zrazami starych odmian drzew owocowych – do rozdania wśród mieszkańców województwa śląskiego, a przez to ochrony starych odmian drzew owocowych In situ. [3] Kolekcje Roślinne w Ogrodzie Żółtym Śląskiego Ogrodu Botanicznego poprzez wzbogacenie i uzupełnienie istniejącej kompozycji (zwłaszcza skarp) o nowe gatunki krzewów oraz bylin, co nadało tym miejscom nowych walorów estetycznych. Miejsca, które objęte były zmianami to istniejąca rabata z roślinami wrzosowatymi, na której dosadzono m.in.: pięknotkę Bodiniera ‘Imperial Pearl’, dereń kanadyjski, borówkę wysoką, hortensję ogrodową ‘Otaxa’, modrzewnicę pospolitą ‘Blue Ice’, wrzosiec krwisty ‘March Seedling’, wrzosiec krwisty ‘Rubinteppich’, wrzos pospolity ‘Jana’ oraz pieris japoński ‘Debutante’ oraz rabata i cztery skarpy znajdujące się za budynkiem siedziby ŚOB. Na rabacie z wrzosami utworzono obwódkę sadząc: berberys Thunberga w odmianach: ‘Concorde’ i ‘Lime Star’ oraz tawułę japońską ‘Goldflame’. Na skarpach posadzono róże okrywowe w odmianach: ‘The Fairy’ i ‘Bad Birnbach’, jałowiec płożący ‘Wiltonii’, sosnę kosodrzewinę ‘Pumilio’, irgę Dammera ‘Major’ oraz hortensję pnącą. Dodatkowo w celu ograniczenia nadmiernego zachwaszczenia, skarpy zostały zabezpieczone matą kokosową. Realizowanemu projektowi towarzyszyły zadania dodatkowe dotyczące pielęgnacji posadzonych roślin, a także wymianie starych tablic edukacyjnych na nowe. Powstały 4 nowe tablice o tematyce związanej z Kolekcjami Roślinnymi na Ogrodzie Żółtym m.in.: 1. Rośliny zielarskie, 2. Łąka kwietna, 3. Pnącza, 4. Bór sosnowy. Wszystkie tablice wydrukowano na płytach kompozytowych z okładziną aluminiową typu DIBOND. Dodatkowo w ramach większości ww. zadań dotyczących projektu, zakupiono odpowiednie ilości potrzebnych materiałów i narzędzi ogrodniczych niezbędnych do zabezpieczania i pielęgnacji roślin. Umowa Dotacji Nr 464/2023/45/OP/wb/D z dnia 30.07.2023. Kwota dofinansowania 35 531,75 zł. Zadanie zakończone 30.12.2023 r. “Założenie kolekcji dendrologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie (etap V). Założenie Kolekcji magnolii (etap I)” – zadanie realizowane na terenie Ogrodu Czerwonego (kolekcja dendrologiczna) i Ogrodu Żółtego (kolekcja magnolii). Podpisano umowę z WFOŚiGW w Katowicach (07.12.2023 r.) oraz sporządzono plany nasadzeń. Realizację rzeczową całości zadania przewidziano w 2024 roku. Umowa Dotacji Nr 774/2023/45/OP/wb/D. Kwota dofinansowania 97 250,00 zł. Termin zakończenia zadania: 30.11.2024 r. Realizowane zadania mają na celu rozbudowę istniejących kolekcji oraz zakładanie nowych na terenach dotychczas wstępnie zagospodarowanych. Zadania związane z pielęgnacją kolekcji Śląskiego Ogrodu Botanicznego Kolekcje ozdobne: 1) pielęgnacja trawnika, 2) pielęgnacja drzew i krzewów ozdobnych: cięcia formujące i sanitarne, obsypywanie korą, odchwaszczenie, zabezpieczanie palikami, usuwanie wypadów i wykrotów 3) zabiegi pielęgnacyjne traw ozdobnych (cięcie, wyczesywanie, nawożenie, wiązanie w chochoły na okres zimowy) 4) zabiegi pielęgnacyjne bylin (wiosenne porządkowanie i cięcie bylin po zimie, dzielenie bylin, cięcie przekwitłych kwiatostanów, bieżące prace przy prawidłowym utrzymaniu bylin- podcinanie kwiatostanów bylin ozdobnych z liści, stawianie podpór pod rośliny itp.) 5) pozyskiwanie nasion z przekwitłych bylin; 6) sadzenie bylin; 7) nawożenie nawozami mineralnymi i naturalnymi – kompostem; 8) zabezpieczanie drzew przed zającami i sarnami poprzez instalowanie specjalistycznych osłonek z siatki; 9) zabezpieczenie krzewów i bylin na okres zimowy poprzez odpowiednie wiązanie, wykonywanie chochołów i okrywanie igliwiem i agrowłókniną; Kolekcja sadownicza: 1) cięcie formujące, odnawiające i sanitarne drzew i krzewów owocowych; 2) szczepienie podkładek (drzew) zrazami pobranymi w wyniku ekspedycji terenowych; 3) pielęgnacja podkładek i szczepów (młodych drzewek) w szkółce poprzez: usuwanie zbędnych pędów, odchwaszczanie, wykonywanie oprysków przeciwko chorobom i szkodnikom; 4) przesadzanie drzew i krzewów w odpowiednio przygotowanych miejscach; 5) nawożenie drzew, krzewów, pnączy i roślin w szkółce nawozami mineralnymi; 6) poprawianie i wykonywanie mocowań drzewek do palików; 7) zabezpieczanie drzew przed zającami i sarnami poprzez instalowanie specjalistycznych osłonek z siatki; 8) zabezpieczenie drzew na okres zimowy. Kolekcja Edukacyjna Roślin Energetycznych: 1) wycinanie nadziemnych części roślin energetycznych w celu pobudzenia ich rozrostu; Kolekcja Edukacyjna Roślin Uprawnych, Warzywnych i Zielarskich: 1) pielęgnacja trawnika, koszenie; 2) pielęgnacja bylin i ziół posadzonych na podwyższonych, betonowych zagonach; 3) wysiew roślin warzywnych i sadzenie rozsady; 4) produkcja sadzonek niektórych krzewów w tunelu foliowym; 5) pozyskiwanie nasion i wysiew; 6) usuwanie chwastów i ściółkowanie zrębkami; 7) nawożenie nawozami mineralnymi i organicznymi - kompost, gnojówka; 8) cięcie pielęgnacyjne krzewów i bylin; 9) sadzenie bylin i krzewów; 10) zbiór plonów; 11) przygotowanie gleby do spoczynku zimowego 12) zabezpieczanie roślin na okres zimowy (wiązanie traw ozdobnych, zabezpieczanie podwyższonych zagonów). Łąka kwietna – przeprowadzono kolejne prace na łące kwietnej: 1) wielokrotnie koszenie (etapami); Winnica – na terenie kolekcji przeprowadzono następujące prace: 1) koszenie trawy, chwastów; 2) wiosenne i letnie cięcie winorośli; 3) nawożenie organiczne ProBioEmy; 4) prace pielęgnacyjne polegające na przywiązywaniu winorośli do konstrukcji nośnej; 5) zbiór owoców. Śląskie kolekcje siedliskowe – w obecnym sezonie wegetacyjnym przeprowadzono prace pielęgnacyjne w istniejącej części oraz prace przygotowawcze w części rozbudowywanej: 1) wyznaczenie terenu pod nasadzenia, dla nasadzeń planowanych w 2023 i 2022 roku; 2)prace nasadzeniowe – posadzenie 200 drzew rodzimych gatunków liściastych oraz iglastych Polski: buk pospolity – 100 szt., lipa drobnolistna – 20 szt., jarząb szwedzki – 20 szt., jarzębina pospolita – 30 szt., klon zwyczajny – 10 szt., jodła pospolita – 20 szt. (wykopanie dołów, posadzenie, zaprawienie, opalikowanie, zabezpieczenie na zimą), nasadzenia zakończono 10.05.2023; 3) prace porządkowe na terenie kolekcji – cięcie sanitarne, palikowanie; 4) prace inwentaryzacyjne na terenie kolekcji. Ponadto pracownia zajmowała się bieżącym utrzymaniem pozostałych terenów (to jest łąk, pola uprawnego). Prace polegające na regularnym koszeniu terenów łąkowych (trzy razy w roku) oraz uprawie polowej (uprawa pszenicy: pole poza ogrodzeniem w sąsiedztwie sadów) były wykonywane przez osobę z zewnątrz w ramach umowy barterowej. ŚLĄSKI BANK NASION Główne zadania: Opracowanie koncepcji zagospodarowania 12 wybranych przestrzeni zielonych w Rudzie Śląskiej na podstawie przeprowadzonych w terenie konsultacji z mieszkańcami. Zlecenie obejmowało wykonanie 12 koncepcji zagospodarowania następujących skwerów i zieleńców znajdujących się w różnych dzielnicach Rudy Śląskiej: zieleniec przy ul. Piastowskiej, skwer przy ul. Dunajewskiego 1, Plac Żwirki i Wigury, zieleniec przy Karola Goduli 28, Park im. A Mickiewicza, skwer przy ul. Orzegowskiej/Hlonda, skwer przy ul. Plac Szkolny, zieleniec przy ul. 1 Maja/Magdziorza, zieleniec przy ul. Różyckiego, skwer przy ul. Kokota/Cynkowa, zieleniec przy Domu Kultury w Bielszowicach oraz zieleniec przy kościele w Bielszowicach. Wymogiem w ramach umowy było przygotowanie koncepcji w sposób umożliwiający Urzędowi Miasta Ruda Śląska ubieganie się o środki z Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego na lata 2021-2027. W koncepcjach należało uwzględnić wytyczne dla dwóch obszarów priorytetowych - FESL.02.15 Ochrona przyrody i bioróżnorodność – ZIT oraz FESL.09.03 Rewitalizacja obszarów miejskich. Zbiór nasion z terenu ŚOB w Mikołowie: W 2023 roku kontynuowano zbiór nasion gatunków flory Polski z kolekcji ŚOB w Mikołowie, które będą przechowywane w Śląskim Banku Nasion (po wcześniejszym oczyszczeniu i poddaniu testom kiełkowania) i udostępniane zainteresowanym instytucjom na podstawie index seminum (zebrano nasiona m. in. następujących gatunków.: sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris), orlik pospolity (Aquilegia vulgaris), bodziszek żałobny (Geranium phaeum), jastrzębiec pomarańczowy (Pilosella aurantiaca), pierwiosnek lekarski (Primula veris), wiązówka bulwkowa (Filipendula vulgaris), goździk siny (Dianthus gratianopolitanus), naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora), pierwiosnek bezłodygowy (Primula vulgaris), zawilec wielkokwiatowy (Anemone sylvestris), driakiew gołębia (Scabiosa columbaria), smagliczka pagórkowa (Alyssum montanum), pierwiosnek wyniosły (Primula elatior). Pozostałe zadania i aktywności: pielęgnacja założonej w 2022 roku dzięki dofinansowaniu ze środków WFOŚiGW w Katowicach kolekcji ozdobnych bylin Polskich (etap I) - dosadzanie nowych gatunków, zbiór nasion, przycinanie żywopłotu bukowego i wiązowego, pielenie. Współpraca z Wydziałem Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego - udostępnienie 16 próbek nasion gatunków rzadkich i chronionych na potrzeby badań Katedrze Geobotaniki i Ekologii Roślin. Nasiona zostaną wykorzystane do celów naukowych i edukacyjnych związanych z działalnością Ogrodu Dydaktyczno-Doświadczalnego tej Katedry; Wsiedlenie sadzonek 2 gatunków rzadkich na terenie Parku Gródek w Jaworznie oraz na Ogrodzie Żółtym w Mikołowie w ramach projektu “Zwiększenie przepustowości oraz rozszerzenie oferty edukacyjnej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie i Radzionkowie oraz Geosfery w Jaworznie poprzez rozbudowę terenowej infrastruktury edukacyjnej oraz utworzenie edukacyjnych kolekcji ochrony ex situ”; Przejęcie na stan Śląskiego Banku Nasion próbek nasion gatunków rzadkich i chronionych przekazanych przez Leśny Bank Genów Kostrzyca. Przekazano 9 próbek przechowywanych w temp. -24°C oraz 3 próbki przechowywane w warunkach kriogenicznych. W grudniu 2023 r. została podpisana umowa na realizację zlecenia dla Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii na wykonanie przez ŚOB usługi edukacyjno-promocyjnej (wykonanie 9 ogrodów deszczowych wraz z nasadzeniami oraz z przeprowadzeniem zajęć edukacyjnych) w ramach pilotażowego programu Metropolitalne Ogrody Deszczowe w obszarze Górnośląsko-Zagłębiowskiej, o wartości 112 140,00 PLN. Zlecenie ma zostać zrealizowane do 31 maja 2024 roku. Udział w inwentaryzacji: drzew i krzewów na terenie parku Planty w Mikołowie, przyrodniczej na obszarze Łazisk Górnych planowanym pod budowę linii kolejowej nr 70 (CPK), przyrodniczej na terenie Kijowej Góry w Będzinie. Konserwacja urządzeń w laboratorium (przeglądy, wymiana filtrów i olejów, dostawy azotu itp.), pielęgnacja roślin w pokoju hodowlanym oraz zielonej ściany w budynku CEPiE. PRACOWNIA KOLEKCJI SIEDLISKOWYCH Pracownia Kolekcji Siedliskowych sprawuje nadzór nad kolekcjami w Śląskim Ogrodzie Botanicznym w Radzionkowie: siedliskowymi (zbiorowiska łąk trzęślicowych, uchych wrzosowisk, muraw i zarośli kserotermicznych, muraw psammofilnych) oraz tematycznymi (sadowniczą, roślin ozdobnych, miododajnych, dendrologiczną, paproci). Prowadzi również działalność edukacyjną w ramach funkcjonowania Regionalnej Stacji Edukacji Ekologicznej oraz bierze udział w wydarzeniach zewnętrznych. W roku 2023 kontynuowano monitoring siedlisk przeniesionych z terenu MPL “Katowice” w Pyrzowicach oraz współpracę z Instytutem Fizjologii Roślin w prowadzeniu badań nad wpływem ocieplenia klimatu na zbiorowiska łąkowe. W 2023 realizowano projekt dofinansowany przez WFOŚiGW w Katowicach pn. „Rozbudowa kolekcji roślinnych Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie (etap VII) (umowa nr 445/2023/45/OP/wb/D z dnia 25.07.2023, dofinansowanie - 40 108,00 zł, termin zakończenia 30.11.2023). W ramach projektu rozbudowano kolekcję roślin ozdobnych o byliny zadarniające - 1725 sztuk sadzonek. Wzbogacono różnorodność istniejących kolekcji o nowe gatunki roślin i ich odmiany – nasadzono 823 sztuk sadzonek zakupionych w szkółkach, głównie bylin (gatunki flory rodzimej, gatunki botaniczne innych regionów świata, kultywary uprawne w odmianach), a także pnączy, krzewów oraz drzew – łącznie 78 taksonów reprezentujących 39 rodzajów, w tym 11 nowych dla ogrodu botanicznego. Z wysiewu, w ramach namnażania we własnym zakresie, uzyskano 1000 szt. 30 gatunków flory rodzimej w tym 25 gatunków uznanych za rzadkie lub objęte ochroną prawną. Zakupiono sprzęt ogrodniczy i środki do pielęgnacji ogrodu. Jak co roku podjęto działania związane z ochroną starych odmian drzew owocowych. Wiosną przeprowadzono akcję informacyjną, pozyskano zrazy zarówno od ludzi prywatnych jak i z sadu zachowawczego Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie. Zaszczepiono 1114 podkładek (zakupionych w ramach dofinansowania), które zasadzono w szkółce i pielęgnowano do jesieni. Przyjęte 862 zaszczepione drzewka rozdano osobom prywatnym i różnego typu instytucjom (szkoły, przedszkola, ogród botaniczny w Zabrzu). Poza realizacją zadań dofinansowanych w poszczególnych kolekcjach odbywały się niezbędne prace pielęgnacyjne wynikające z ich specyfiki, a także niezbędne prace w pasiece ogrodu. W ramach działalności statutowej wyhodowano z nasion (pozyskanych z natury oraz w ramach wymiany między ogrodami z Index Seminum) lub namnożono z części wegetatywnych i nasadzono w kolekcjach terenowych ogrodu 1680 sadzonek roślin rodzimych oraz ozdobnych. Zebrano i oczyszczono nasiona z 92 gatunków roślin ze stanowisk naturalnych oraz z kolekcji ogrodowych. Przygotowano Index Seminum (nasiona 59 gatunków). REGIONALNA STACJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ W ŚLĄSKIM OGRODZIE BOTANICZNYM W RADZIONKOWIE Realizowane zadania: Edukacja: W roku 2023 w Śląskim Ogrodzie Botanicznym w Radzionkowie realizowano umowy związane z edukacją dzieci i młodzieży: Warsztaty edukacji ekologicznej i przyrodniczej ŚOB 2022-2023 oraz 2023-2024 (dofinansowanie WFOŚiGW w Katowicach, umowa nr: 565/2022/45/EE/ee/D), Kampania na rzecz adaptacji do zmian klimatu “Śląsk dla Klimatu” (dofinansowanie WFOŚiGW w Katowicach, umowa nr: 68/2023/45/EE/ee/D) i zadanie dofinansowane przez Gminę Radzionków (umowa nr KE.272.5.2023 oraz KE.272.7.2023). Prowadzono również edukację we własnym zakresie oraz we współpracy z TP ŚOB. Na terenie Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie odbyły się także wycieczki GZM w lipcu 2023. Realizacja warsztatów edukacyjnych: Zajęcia współfinansowane przez WFOŚIGW w Katowicach: 2430 uczestników (warsztaty dla szkół) oraz 2140 uczestników (Śląski Kalendarz Ekologiczny); Edukacja Miast dla Miasta Radzionków: 350 uczestników; Zajęcia prowadzone przez Towarzystwo Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego: 5469 uczestników, Doświadczalnia Przyrody 2022/2023 oraz 2023/2024 - 21 oraz 25 osób; Warsztaty dofinansowane przez Gminę Radzionków w ramach programu Czyste Powietrze pt. "Cała prawda o smogu - mam prawo do czystego powietrza" dofinansowane przez Gminę Radzionków (prowadzący: Łukasz Nicewicz): 25 warsztatów, udział wzięło 407 osób /październik-grudzień 2023 r.; Letnie spacery z przewodnikiem dofinansowane przez Gminę Radzionków (w każdy wtorek oraz czwartek lipca i sierpnia) - 18 wycieczek, udział wzięło 375 osób Wydarzenia edukacyjne: W roku 2023 w Śląskim Ogrodzie Botanicznym w Radzionkowie realizowano umowy związane z edukacją dzieci i młodzieży: Warsztaty edukacji ekologicznej i przyrodniczej ŚOB 2022-2023 (dofinansowanie WFOŚiGW w Katowicach, umowa nr: 565/2022/45/EE/ee/D), Zimowe Ptakoliczenie 30.01.2022; 24 I 2023 Ferie w Ogrodzie - dwa warsztaty "My się zimy nie boimy", "Świat pod mikroskopem" (Sandra Kempa, Magdalena Maślak); 25 I 2023 Ferie w Ogrodzie - warsztaty "My się zimy nie boimy", "Świat pod mikroskopem" (Sandra Kempa, Magdalena Maślak); 29 I 2023 Zimowe Ptakoliczenie, prowadząca: Karolina Skorb; 28 III 2023 Kurs Szczepienia Drzew Owocowych; Szczepienie drzew owocowych: zaszczepiono 1114 podkładek, ● Mistrzostwa Śląska w Orientacji Precyzyjnej, które odbędą się w dniach 15 i 16 IV 2023; 20 V 2023 oraz 18.XI. 2023 Kurs Analizy Pyłkowej organizowany przez SPIN UŚ; 21 V 2023 Zebranie Związku Pszczelarzy ; 28 V 2023 Charytatywny Festyn dla Agatki /Radzionków-Rojca/ - stoisko ŚOB; 3 VI 2023 VII Eco Cidry Cross - cykliczna impreza biegowa organizowana na terenie ogrodu botanicznego przez stowarzyszenie "Cidry Lotajom"; 4 VI 2023 III Cider Cup wyścig MTB XCO; 2 VII 2023 Wycieczki "Nie bój się Beboka" (x4) w ramach Święta Metropolii GZM; Wakacyjne spotkania w Śląskim Ogrodzie Botanicznym w Radzionkowie – cykl 19 spotkań z przyrodnikami, zadanie dofinansowane przez Gminę Radzionków; 2 IX 2023 Zakończenie lata w Geosferze - stoisko edukacyjne; 6 IX 2023 - Targi Zajęć Pozalekcyjnych, Bytom-Miechowice - stoisko edukacyjno- informacyjne (Julia Góra, Sandra Kempa); 23 IX 2023 Śląska Liga Biegowa III Edycja - Bieg Pierwszy (teren ogrodu botanicznego); 25 XI 2023 Warsztaty ekologiczne "Zero Waste" - współpraca z Referatem Ekologii UM Radzionków; 2 XII 2023 Warsztaty ekologiczne "Jak zadbać o rower przed zimą" - współpraca z Referatem Ekologii UM Radzionków Organizowane/współorganizowane kursy, szkolenia, spotkania: Kurs szczepienia drzew owocowych (28 III 2023 współorganizowane z Towarzystwem Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego i Pracownią Kolekcji Naukowych, Zachowawczych i Ozdobnych); Kurs Analizy Pyłkowej Spin UŚ 20 V 2023 oraz 18 X. 2023 (współorganizacja). Realizowane/współrealizowane projekty: Warsztaty edukacji ekologicznej i przyrodniczej ŚOB 2022-2023 oraz 2023-2024 (dofinansowane przez WFOŚiGW w Katowicach); Rozbudowa kolekcji roślinnych Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie (etap VII) (dofinansowane przez WFOŚiGW w Katowicach); Wygrany projekt pn. "Pocztówka ze Śląska", dofinansowanie Fundacja Santader Bank w ramach programu grantowego „Tu Mieszkam, Tu Zmieniam EKO”, czas realizacji od listopada 2023 r. Zlecenia zewnętrzne: Przeprowadzenie warsztatów na zlecenie Gminy Radzionków (Edukacja ekologiczna dla Gmin, umowa nr KE.272.5.2023); wykonanie prac ogrodniczych w kolekcji ex situ przy dyrekcji Ojcowskiego Parku Narodowego (na zlecenie Pracownia Gleba Grzegorz Bojda, umowa nr 19/2020/R); Wykład dla EkoKraina - Bioróżnorodność, zespół deficyty natury i rozwój zrównoważony - 01.12.2023; Rozbudowa i pielęgnacja kolekcji roślinnych w Ogrodzie botanicznym; W 2023 roku realizowane były następujące zadania związane z rozbudową i pielęgnacją Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie: monitoring oraz pielęgnacja (nawadnianie, koszenie, usuwanie niepożądanych gatunków roślin, usuwanie podrostu drzew) przeniesionych zbiorowisk roślinnych z terenu MPL Katowice w Pyrzowicach oraz realizacja projektu z Instytutem Fizjologii Roślin PAN; rozbudowa kolekcji roślin ozdobnych i dendrologicznych, w tym rozbudowa ogrodu skalnego (kontynuacja projektu z 2020 roku - utrzymanie trwałości); bieżąca pielęgnacja i wzbogacanie kolekcji siedliskowych o gatunki roślin pozyskane z natury; namnażanie roślin do bieżących projektów i zasilania kolekcji w Ogrodzie.