FUNDACJA WSPIERANIA INICJATYW EKOLOGICZNYCH

Opis głównych działań

W 2023r. FWIE prowadziła następujące projekty: I. Projekt „Aktywna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką PLH120093 i dopływach Raby” współfinansowany ze środków:  Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021, w ramach konkursu „Działania związane z ochroną ekosystemów prowadzone przez organizacje pozarządowe (Fundusz Małych Grantów)”. Jednostką prowadzącą jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Koszty kwalifikowane projektu 959.080,00 zł, koszty dofinansowania 863.172,00 zł.  Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie – rok 1 realizacji zadania – EDUKACJA” – kwota dotacji 14.526 zł (koszt kwalifikowany zadania 48.421 zł).  Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie – rok 1 realizacji zadania – OCHRONA CZYNNA – kwota dotacji 47.530 zł (koszt kwalifikowany zadania 174.712 zł). Okres realizacji: od I 2022 do IV 2024 r. Projekt jest w założeniu kontynuacją działań podjętych w ramach projektu SPPW KIK37 Tarliska Górnej Raby realizowanego w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką PLH120093 w latach 2012-2017 przez Stowarzyszenie Ab Ovo. Projekt jest również kontynuacją działań edukacyjnych realizowanych w latach 2017-2020 przez naszą Fundację w rzecznych obszarach Natura 2000 pn.”Rzeki karpackie – czysta Natura 2000”, pod patronatem RDOŚ Kraków i RDOŚ Rzeszów. Ochrona czynna Ochrona tras migracji ryb wędrownych poprzez udrożnienie 3 stopni wodnych na dopływach Raby (Trzebuńka i Lubieńka) oraz odtworzenie miejsc tarliskowych ryb poprzez odbudowę właściwej morfologii koryta (podniesienie dna potoku i zasilenie żwirem), celem jest też podniesienie poziomu wód gruntowych. Migracja jest istotną częścią cyklu życia wielu gatunków ryb (m.in. rozrodu). Wiele z nich nigdy nie dociera do miejsca docelowego z powodu licznych tam na ich drodze, co prowadzi do zaniku populacji ryb wędrownych. Udrożnienie trzech stopni wodnych pozwoli na otworzenie potencjalnych tarlisk w dopływach Raby, m.in. dla brzanki – gatunku priorytetowego w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką. Gatunki ryb wędrownych rozmnażają się w górnym biegu górskich rzek, w przypadku Raby wędrują do jej dopływów. Większość z nich nie jest dostępna dla ryb ze względu na zabudowę hydrotechniczną (stopnie wodne). W następstwie przeprowadzonej w poprzednim wieku regulacji dopływów Raby i niekontrolowanego poboru żwiru z koryta potoków, utraciły one morfologię sprzyjającą dla ryb do przeprowadzenia tarła. Poprzez alimentację żwiru i rumoszu skalnego do koryt udrożnione zostaną progi wodne na potoku Trzebuńka i Lubieńka oraz poprawiona będzie morfologia koryta Trzebuńki. Metoda ta stosowana była już przy renaturyzacji dopływu Raby- Krzczonówka z dobrym skutkiem. Wsypany do koryt potoków materiał podniesie poziom dna i wody umożliwiając migrację cennych gatunków ryb i ich rozród. Podniesiony zaś poziom wód gruntowych zasili chronione w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką priorytetowe siedliska i gatunki roślin (np. września pobrzeżna), chronione w obszarze. W 2023 r. w ramach realizowanego projektu wykonano udrożnienie stopnia na cieku Lubieńka poprzez alimentację żwiru do koryta rzeki w miejscu, gdzie została kilkadziesiąt lat temu przegrodzona kaskadowym stopniem. Prace wykonywane były w okresie wrzesień-listopad 2023. Prace poprzedzały: wykonanie ekspertyzy dla cieku Lubieńka, pomiary geodezyjne, odłów ryb i zabezpieczenie miejsca prowadzenia prac przed ich napływem, a także monitoring przedrealizacyjny. Edukacja Zidentyfikowane w PZO dla obszaru Natura 2000 Raba z Mszanką PLH12093 problemy środowiskowe wynikają w dużej mierze z niewiedzy mieszkańców oraz niewłaściwego gospodarowania samorządów. Są to: zanieczyszczanie rzeki ściekami i odpadami komunalnymi wyrzucanymi nad rzekę, kradzież żwiru z koryta, rozjeżdżanie rzeki pojazdami, niszczenie siedlisk roślinnych oraz powszechne przekonanie, że rzeki należy regulować i zabudowywać stopniami wodnymi, a naturalna rzeka jest niebezpieczna pod względem zagrożenia powodziowego. Uboga jest również wiedza na temat ryb i innych zwierząt zamieszkujących rzekę oraz wartości ekologicznej siedlisk roślinnych. Są to problemy powszechne pośród mieszkańców terenów nadrzecznych, które zidentyfikowaliśmy w ankiecie przeprowadzonej w ramach projektu „Rzeki karpackie – czysta Natura 2000” oraz szeroko zakrojonych spotkaniach dyskusyjnych z przedstawicielami samorządów i decydentami w 7 obszarach. W ramach działań promocyjno-edukacyjnych w listopadzie 2023 przeprowadzono Seminarium poświęcone ochronie rzek przed zabudową i przegradzaniem na przykładzie obszaru Natura 2000 Raba z Mszanką PLH120093. Seminarium składało się z części plenarnej oraz wycieczki terenowej. Spotkanie przewidziane było dla decydentów, mających realny wpływ na kształtowanie funkcjonowania rzek i ich ochronę oraz dla osób mających wpływ na kształtowanie świadomości ekologicznej lokalnego społeczeństwa. https://rzeki-natura2000.fwie.pl/seminarium/ Podczas seminarium został nakręcony film utrwalający działania podejmowane w ramach projektu zarówno w zakresie ochrony czynnej jak i edukacji. Film: https://youtu.be/fqhbFen2h5Q W roku 2023 prowadzone były warsztaty w szkołach. Do udziału w zajęciach zostały zaproszone szkoły z gmin, na terenie których utworzony jest obszar Natura 2000 Raba z Mszanką oraz z gmin, przez które przepływają dopływy zasilające rzekę na odcinku chronionym. Ważna jest edukacja nie tylko społeczeństwa z obszaru Natura 2000, ale również z terenów, które mają bezpośredni wpływ na jakość przyrody i stan obiektów chronionych w obszarze Natura 2000. W warsztatach wzięło udział w 2023 r. 1293 osób. Promocja projektu w prasie lokalnej (artykuły tematyczne). II. Rzeki małopolskie – czysta Natura 2000 Projekt był kontynuacją działań edukacyjnych realizowanych w latach 2017-2020 przez naszą Fundację w rzecznych obszarach Natura 2000 pn.”Rzeki karpackie – czysta Natura 2000” oraz realizowanych obecnie w ramach projektu „Aktywna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką PLH120093 i dopływach Raby” (Fundusze Norweskie EOG). Niniejszy projekt pt. „Rzeki małopolskie – czysta Natura 2000” był współfinansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie (koszt dotacji 46.000,00 zł, koszt kwalifikowany zadania 58.500,00 zł). W ramach projektu „Rzeki małopolskie – czysta Natura 2000” realizowanym w roku 2023 Fundacja wykonała 161 h zajęć edukacyjnych stacjonarnych, w których wzięło udział łącznie 2771 dzieci i młodzieży oraz 169 nauczycieli. Do zajęć zgłosiły się szkoły i przedszkola z miejscowości: Alwernia, Brzeszcze, Bukowno, Chocznia, Czułów, Gawłów, Grodzisko, Grojec, Łapczyca, Oświęcim, Przeginia, Sułoszowa, Uście Solne, Wadowice, Włosienica, Woźniki – wszystkie z terenu woj. małopolskiego. Celem zajęć była edukacja na temat ekosystemów rzecznych, ich roli w przyrodzie oraz świadczonych przez nie usługach ekosystemowych. Kampania promowała ochronę rzecznych obszarów Natura 2000 na terenie woj. małopolskiego, w tym siedlisk i gatunków dla których obszary te zostały powołane. Edukacja poruszała istotę wpływu rzek na wszystkie inne ekosystemy, zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej oraz potrzebę ochrony naturalnej morfologii rzek, jako sposobu na ochronę przeciwpowodziową oraz ochronę klimatu. W ramach projektu został zorganizowany konkurs z nagrodami w kategorii dzieci, młodzież , dorośli. Strona projektu: https://rzekimalopolskie.fwie.pl/ Projekt był promowany w prasie lokalnej. III. Mobilne laboratorium POLoNEs. Przyczyny - Ograniczenie - Likwidacja Niskiej Emisji Projekt powstał z myślą o edukowaniu w zakresie czystości powietrza, w tym powstawania niskiej emisji, wiążącej się z rodzajami, jakością spalanych paliw i pieców w gospodarstwach domowych. W ramach projektu od 2017 roku prowadzona jest akcja edukacyjna społeczności lokalnych, szczególnie gmin uzdrowiskowych, przy pomocy specjalnie skonstruowanego mobilnego laboratorium, mogącego dojechać do dowolnej miejscowości i wziąć udział w imprezach plenerowych typu pikniki, festyny, zorganizowane pokazy np. dla szkół, mieszkańców etc. Dzięki takiemu rozwiązaniu, kreowanie postaw proekologicznych, energooszczędnych oraz promocja odnawialnych źródeł energii może odbyć się możliwie najbliżej odbiorcy. Z końcem 2022 r. zakończył się okres trwałości projektu. Przyczepa wyposażona jest w aparaturę pomiarową pozwalającą ocenić jakość powietrza w miejscu jej zaparkowania oraz dwa kotły (moduł I “przyczyny” niskiej emisji, moduł II “ograniczenie” niskiej emisji) o różnym stopniu zaawansowania technologicznego opomiarowane tak, aby móc pokazać ilość ciepła uzyskiwaną podczas spalania różnych materiałów (np. paliwa kopalne, drewno, odpady), a także ilość szkodliwych związków chemicznych w spalinach emitowanych do atmosfery podczas spalania konkretnego materiału. Na przyczepie znajduje się także pompa ciepła typu powietrze-woda obrazująca ogrzewanie budynków z możliwością zaprezentowania na miejscu (moduł III “likwidacja” niskiej emisji). Aparaturę pomiarową stanowią: • analizator spalin do badania zawartości tlenu, tlenku węgla, tlenków azotu i pyłu w spalinach, • analizator spalin do badania zawartości dwutlenku węgla, dwutlenku siarki oraz węglowodorów w spalinach, • analizator jakości powietrza do badania zawartości tlenków azotu, tlenku węgla, dwutlenku siarki, lotnych związków organicznych w powietrzu, • pyłomierz do badania zawartości pyłu w powietrzu. Od 2023 r. w ramach warsztatów prezentowane jest urządzenie solarne SUNWATER (pozwala na wykorzystanie promieni słonecznych, do zagotowania wody bez udziału innych źródeł energii). W 2023 r. laboratorium było prezentowane na następujących wydarzeniach: 1. Prowadzenie edukacji ekologicznej pokazującej przyczyny niskiej emisji, sposoby jej ograniczenia z wykorzystaniem Mobilnego Laboratorium POLoNEs podczas pikniku EKOlogicznego w Jastrzębiu-Zdrój dn. 22.04.2023. 2. Warsztaty prowadzone z wykorzystaniem Mobilnego laboratorium POLoNEs - Przyczyny -Ograniczenie - Likwidacja Niskiej Emisji, w dniu 02.06.2023r. na Rynku w Jaśle, w ramach akcji edukacyjno - informacyjnej „Słoneczne Dni ze Związkiem Gmin Dorzecza Wisłoki”, 3. Prowadzenie edukacji ekologicznej pokazującej przyczyny niskiej emisji, sposoby jej ograniczenia z wykorzystaniem Mobilnego Laboratorium POLoNEs podczas pikniku na pożegnanie lata 1.09.2023 Olkusz. IV. Rzeki karpackie – czysta Natura 2000. Kampania edukacji ekologicznej dla społeczności znad dolnej Soły, Czarnej Orawy, Łososiny, Białej Tarnowskiej, Wisłoka wraz z dopływami, Jasiołki i środkowego Sanu. W roku 2023 trwała kontynuacja rozliczenia projektu Okres realizacji: 01.03.2017 – 28.02.2020 Projekt został całkowicie rozliczony.