STOWARZYSZENIE "WĘGAJTY"

Opis głównych działań

Działania zostały zrealizowane w kilku cyklach programowych przez dwa zespoły artystyczne współtworzące Stowarzyszenie Węgajty: TEATR WĘGAJTY i SCHOLA WĘGAJTY. Teatr Węgajty Działanie 1, Inna Szkoła Teatralna 2.1.-5.11. 2022 warsztat teatralny, noworoczny online, • prezentacja kolędnicza Hajnówka/Teremiski, • międzypokoleniowe spotkanie online, • warsztat zapustny i prezentacja Widowiska zapustnego w Schronisku dla Bezdomnych, w Teatrze Węgajty oraz w Domu Opieki Społecznej w Jonkowie, • warsztat wiosenny, kolędowanie wiosenne i pokaz opracowanych przez uczestników scen w miejscowości Dziadówek (Suwalszczyzna), • kolędowanie wiosenne dla uchodźców żyjących w okolicach Węgajt, • kontynuacja pracy nad spektaklem „Cały ten bajzel” przygotowanie nowego spektaklu na podstawie scen opracowanych w trakcie warsztatu noworocznego, zapustnego i wiosennego, • prezentacje nowego spektaklu w Węgajtach i w Olsztynie. Tworzenie nowych etiud teatralnych inspirowanych warsztatem kolędowania rozpoczęliśmy na początku stycznia 2022 roku jeszcze w warunkach online, jednak rychło było nam dane wrócić do pełnego działania w warunkach wyprawy na Podlasie. Z kolędowaniem odwiedzaliśmy domu aktywistów udzielających pomocy uchodźcom przy granicy z Białorusią, przeprowadziliśmy warsztat w ośrodku teatralnym w budynku dworca kolejowego w Hajnówce, oraz wzięliśmy udział w akcji ulicznej typu flash mob, na drodze między Teremiskami i Białowieżą (Checkpoint Music). W trakcie lutowych Zapustów odwiedziliśmy z kolejnymi nowymi etiudami Schronisko dla Bezdomnych w Olsztynie, oraz gospodarstwo ekologiczne Ziemia Nomadów w Pupkach. Trzeci etap działań Innej Szkoły Teatralnej był przygotowywany po b. znaczącej cezurze czasowej: 24 lutego 2022. Atmosfera wojny, fali uchodźców z Ukrainy zalewającej Polskę wpłynęła na kształt dalszej pracy Innej Szkoły Teatralnej i na ostateczny kształt spektaklu „Kroniki nocy”. Prototyp został zrealizowany w Dziadówku na Suwalszczyźnie w finale wielkanocnego „chodzenia po wołoczebnem”, oficjalnie pierwszy pokaz otwierał lipcową Wioskę Teatralną w Węgajtach. Był on jednocześnie zapowiedzią premiery spektaklu, która miała się odbyć jesienią w olsztyńskim Teatrze Jaracza. Zdecydowaliśmy się na konwencję premiery ze względu na szczególnie trudny i delikatny kontekst kryzysu humanitarnego na granicy białoruskiej. W Olsztynie 5 listopada, w ramach akcji Miasto w Drodze mieliśmy możliwość rozszerzenia kontekstu tematycznego wojny i kryzysu humanitarnego o szereg innych palących kwestii społecznych. W sezonie 2022, który bardzo mocno stał pod znakiem pracy nad „Kronikami nocy”, rozwinęliśmy też pracę nad spektaklem „Cały ten bajzel”. Spektakl skupiony wokół doświadczeń depresji, po wielkich perypetiach spowodowanych pandemią w roku 2021 doczekał się wreszcie wiosną 2022 pełnej prezentacji w Węgajtach, oraz częściowej w Trękusie na otwarcie Galerii „In spe”. Działanie 2, Cykl warsztatów, prób i prezentacji z udziałem mieszkańców DPS Jonkowo 17.1.-29.12.2022 • Warsztaty udziałem mieszkańców DPS Jonkowo: kontynuacja prób i praca nad inscenizacją offline spektaklu „Tango”, • warsztaty „Ubu król” z mieszkańcami DPS Jonkowo i • 2 prezentacje spektaklu oraz • spotkanie świąteczne. Podczas prac teatralnych z udziałem mieszkańców DPS Jonkowo zmagaliśmy się z poważnymi problemami wynikającymi ze stanu zdrowia niektórych członków zespołu oraz dramatyczną sytuacją, w której znalazł się sam DPS jako instytucja. Jeden z aktorów, grający główną rolę zarówno w spektaklu „Tango” jak i w spektaklu „Ubu król” przeżywał poważny kryzys związany z nawrotem choroby alkoholowej. Na jego decyzję o podjęciu długotrwałej terapii wpłynęła obdarzona powszechnym szacunkiem dyrektorka placówki oraz perspektywa dalszej pracy w zespole teatralnym. Mimo wszystko – ze względu na terminy leczenia – byliśmy zmuszeni do przerwania prac nad spektaklem „Tango”. Zamiast tego skoncentrowaliśmy się nad wznowieniem spektaklu „Ubu król”, który został zrealizowany w Teatrze Węgajty na początku maja podczas wydarzenia „Bazar Convivo” (por. działanie nr 3) oraz w sezonie jesiennym, podczas „Dni rodzin” na terenie DPSu. Obie prezentacje zostały przyjęte entuzjastycznie przez publiczność. W minionym sezonie współpraca z dyrektorką DPSu pogłębiła się. Wzrosło zaufanie wzajemne pomiędzy naszym zespołem a administracją Domu. Owocem dobrej atmosfery wokół grupy teatralnej były nowe zgłoszenia chętnych do pracy teatralnej. Niestety, w listopadzie wydarzył się dramat: dyrektorka została odwołana ze stanowiska. Ani wzorowa ocena jej pracy, ani petycja ze strony personelu i (przygotowana niezależnie, z własnej inicjatywy) petycja stworzona przez mieszkańców DPSu miały wpływu na decyzję jej przełożonych. W sytuacji głębokiej frustracji i smutku mieszkańców naszym szczególnym zadaniem było podtrzymanie kontaktu ze społecznością Domu również po realizacji spektaklu. Akcentem podsumowującym całoroczny cykl działań było świąteczne spotkanie w okresie przed nocą sylwestrową. Działanie 3, wielopokoleniowe działania animacyjne z elementami warsztatów dla rodzin 2.5.-10.12.2022 Majówka w Węgajtach dla sąsiadów i ich ukraińskich gości - uchodźców, • spotkanie edukacyjne "Convivo" z udziałem uczniów szkoły podstawowej w Jonkowie oraz prowadzonej przez Fundację Ocalenie Akademii Wielokulturowego Aktywizmu, • wydarzenie „Bazar Convivo”, • Rodzinne popołudnie teatralne Wioski w Jonkowie (por. program Wioski Teatralnej), • Teatralny Dzień Dziecka, • Piernik Jam. Nasze lokalne działania animacyjne to zróżnicowany cykl wydarzeń adresowanych do dorosłych i dzieci. W pierwszej połowie roku działania w szczególnym stopniu uwzględniały przebywających na terenie gminy uchodźców ukraińskich: Już w trakcie kolędowania wiosennego w domach, gdzie przebywali uchodźcy (por. działanie nr 1) zapraszaliśmy naszych gospodarzy do Majówki w Teatrze. Zaproponowaliśmy Otwarty Kurs Tańca jako warsztat integracyjny dla dorosłych oraz prowadzony przez Marijkę Lubyantsevą, warsztat plastyczno-teatralny dla dzieci. Współtwórcami następnego wydarzenia, spotkania edukacyjnego „Convivo” była młodzież z Akademii Wielokulturowego Aktywizmu (Fundacja Ocalenie). Otwarte dla wszystkich sąsiadów mini-warsztaty ceramiczne (Maria Legeżyńska), Otwarty Kurs Tańca oraz relacje z projektów AWA poprzedziły warsztaty dla uczniów szkoły podstawowej w Jonkowie. Uczniowie mieli podczas tych warsztatów okazję, żeby zapoznać się szczegółowo z projektami stworzonymi przez młodzież uchodźczą z AWA i wczuwać się w ich sytuację. W ciągu kolejnych miesięcy udział ukraińskich uchodźców w naszych działaniach zmalał, ze względu na specyficzną sytuację ludzi przebywających „ani tu ani tam” (jak stwierdziła współpracująca z nami założycielka Związku Kobiet Ukraińskich Tetiana Revenko). Zrealizowany w czerwcu „Bazar Convivo” stał się wydarzeniem inkluzywnym z nieco innym punktem ciężkości: sztuki osób niepełnosprawnych. W programie – poza spektaklem „Ubu król” – znalazła się wystawa plastyczna artystki chorującej na schizofrenię, sprzedaż wyrobów osób niepełnosprawnych, kulinaria ukraińskie, mini-warsztat ceramiczny i warsztaty plastyczne (Tadeusz Piotrowski i Agnieszka Wirchanowicz). Następne wydarzenie, zrealizowany podczas Wioski Teatralnej w Jonkowie – plenerowy spektakl „Can't escape” Teatru 3.5 z Dzierzgonia – stał się sukcesem frekwencyjnym. Ważną rolę dla dalszej perspektywy naszej obecności w środowisku lokalnym odegra zapewne organizowany w październiku „Teatralny Dzień Dziecka”: otrzymaliśmy liczne pozytywne informacje zwrotne i deklaracje chęci współpracy zarówno ze strony pedagogów jonkowskich szkół jak i ze strony rodziców. Wydarzenie polegało na realizacji warsztatów plastyczno-teatralnych (skupionych wokół tematu przyszłości ziemi i problematyce segregowania odpadów) oraz przygotowaniu małego widowiska, które następnie było prezentowane rodzicom. Cykl zakończył się wydarzeniem „Piernik Jam” – wspólnym lepieniem pierników z udziałem dzieci i dorosłych, połączonym pisaniem listów do białoruskich więźniów politycznych. Podsumowując opis Działania nr 3 należy zadać pytanie, na ile poszczególne wydarzenia stworzyły pewną całość złożoną ze wzmacniających się wzajemnie części, czy też na ile zaistniały one jednak niezależnie od siebie. Odpowiedź znajdujemy w szerszym kontekście: Na przekór zaistniałym w tym roku ograniczeniom udało nam się zachować ciągłość funkcjonowania naszego miejsca w środowisku sąsiedzkim i przywrócić przerwaną w okresie pandemii współpracę ze szkołami. Nie możemy wyręczyć samorządowych instytucji kultury, zapewniając „obsługę” lokalnych potrzeb kulturalnych, ale możemy pokazać formy alternatywne. W ten sposób nie tylko kreujemy wokół Teatru Węgajty nowy krąg zainteresowanych uczestników. Przyczyniamy się też do zaktywizowania uczestników w kierunku poszukiwania na własną rękę bardziej ambitnych form. Mamy równocześnie świadomość ogromnego zapotrzebowania na teatralne działania edukacyjne, zwłaszcza ze strony szkół. Działanie 4, festiwal Wioska Teatralna wraz z sesją naukową 22.-26.7. oraz 23.-24.9.2022 1) Wioska Teatralna „Symbioza” - część 1 SPEKTAKLE I SPOTKANIA • Rodzinne popołudnie teatralne w Jonkowie: Can’t Escape, spektakl plenerowy Teatru 3.5, reżyseria: Marek Kurkiewicz (por. działanie nr 3) • Kroniki nocy – pokaz Innej Szkoły Teatralnej ’22, (work in progress), inscenizacja: Wacław Sobaszek (por. działanie nr 1) • Zielone światło w mroku – spotkanie pospektaklowe z udziałem Iwony Chodorowskiej, moderacja: Dominika Bremer • Marzyć o lepszym świecie – pokaz pracy warsztatu Michaeli Daškovej i Davida Zelinki • W stronę Xenopolis – spotkanie z Krzysztofem Czyżewskim ,autorem książki pod tymże tytułem, prowadzi Edwin Bendyk • El Nino – teatralno-taneczna wypowiedź Joanny Janus o samodzielnym (samotnym) macierzyństwie • Straż! Straż! – spektakl Teatru Bezdomnych, reżyseria: Nikolett Gabri, Aneta Penkala, Anna Szufa • This Is Not About Me. – monodram taneczny Michaely Daškovej • 40 lat w Węgajtach – spotkanie jubileuszowe, w programie m.in. odsłonięcie tablicy pamięci Krzysztofa Gedroycia WARSZTATY • Marzyć o lepszym świecie – Warsztat Michaely Daškovej i Davida Zelinki • WGŁĄB – warsztat Pauliny Miu Zielińskiej • Ciało twórcze / techniki somatyczne – warsztat Joanny Elizy Pawelczyk • Dances and voices – otwarty warsztat Innej Szkoły Teatralnej KONFERENCJA WĘGAJTY JAKO CZASOWNIK? krajobrazy ‧ społeczności ‧ pogranicza. Konferencja naukowa organizowana w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki „Teatr Węgajty – 35 lat teatru antropologicznego i poszukiwań społeczno-kulturowych” 2) Wioska teatralna „Symbioza”, część 2 SPEKTAKLE I SPOTKANIA • Chłopaki. Prawo głosu – spektakl Kolektywu Kobietostan opracowany na podstawie doświadczeń pracy teatralnej z mężczyznami w zakładach karnych • Songi teatralne – koncert/ performans, wykonanie Erdmute i Wacław Sobaszek • Panahanda. Niech ta noc wreszcie się skończy. – performance Joanny Sarneckiej, m.in. na podstawie dramatu Uchodźca Nihada Jami’ego • Kawiarnia literacka – barter poetycko-muzyczny z udziałem Dargka Górkiewicza i Mariki Lubyantsevej • Szatnia – spektakl Teatru Przebudzonych, inspirowany twórczością Tadeusza Kantora • Mapa ciała – partycypacyjny film dokumentalny Krystyny Dobrzańskiej WARSZTATY • warsztat wokalno-teatralny Innej Szkoły Teatralnej, prowadzenie: Wacław Sobaszek, Erdmute Sobaszek, Barbara Szpunier • Otwarty Kurs Tańca – warsztat taneczny Innej Szkoły Teatralnej Festiwal przechodzi obecnie przemiany organizacyjne i merytoryczne. Ze względu na trwające wciąż zagrożenie epidemiologiczne i ze względu na ograniczenia terminowe naszych partnerów, „Wioska” została zrealizowana w dwóch częściach: lipcowej i wrześniowej. Poza tym po raz pierwszy częścią programu „Wioski Teatralnej” stała się konferencja naukowa. Kierunek zmian to przeciwdziałanie procesom „festiwalizacji”. To próba wymknięcia się samoistnemu, nadmiernemu rozrostowi. Dążymy do tego, by przenieść punkt ciężkości ze spektakularnych pokazów teatralnych na bardziej kameralne działania warsztatowe i spotkania seminaryjne. Równocześnie z niepokojem obserwujemy proces zawężenia się przestrzeni, którą społeczeństwo przyznaje teatrowi, zwłaszcza teatrowi poszukującemu. Nie ma środków finansowych na pokazy. Także i my – dysponując dramatycznie małym budżetem – nie mogliśmy wypłacić wykonawcom ekwiwalentu ich wysiłku. Samo zaistnienie „Wioski Teatralnej” zawdzięczamy w znacznej mierze społecznej pracy artystów. W stosunku do nich „Wioska” spełniła natomiast bardzo ważną rolę forum wymiany i przestrzeni „naładowania baterii” w trwającym obecnie bardzo trudnym czasie. W przebiegu „Wioski” zaistniało kilka istotnych, głębokich spotkań - dyskusji: rozmowy z bezdomnymi wykonawcami spektaklu „Straż! Straż!”, rozmowa o sytuacji uchodźców uwięzionych w Strzeżonych Ośrodkach dla Cudzoziemców w Polsce po spektaklu „Panahanda”, rozmowa z niepełnosprawnymi wykonawcami spektaklu „Szatnia”, rozmowa o więziennictwie, sytuacji uwięzionych i próbach działań kulturalnych po spektaklu Kolektywu Kobietostan „Chłopaki”, rozmowa o postawach społecznych w stosunku do samodzielnie wychowujących matek i przede wszystkim: rozmowa pt. „W stronę Xenopolis”, o działalności artystycznej w obliczu wojny, z udziałem Krzysztofa Czyżewskiego. Przedłużeniem refleksji o teatrze, sztuce i o naszej rzeczywistości stały się znakomite teksty gazetki festiwalowej „Bądź_my” (por. działanie nr 7) Włączenie sesji naukowej w ramy festiwalu Wioska Teatralna nie było czymś oczywistym, ani łatwym. Zależało nam na tym, by sesja stała się integralną częścią Wioski. Przekraczanie granic między praktyką badacza teatru i praktyką artystyczną było od początku intencją organizatorek sesji. Z naszej strony, ze strony gospodarzy festiwalu liczyliśmy na to, że wydarzenia sesji mogą sprowokować do nowych sytuacji twórczych nas samych, oraz licznego grona młodych adeptów. Mogli się oni przekonać, że nie chodzi tu o „zasuszenie” doświadczeń Teatru Węgajty, jako rzekomo przynależnych już przeszłości albo historii teatru. Interdyscyplinarność, balansowanie na granicy jako warunek trwałości eksperymentu, jego głębi, tworzenie nowych wizji rozwoju teatru, który zgodnie z zamysłem autorek programu – jest „czasownikiem” i stara się działać tak, żeby proces twórczy był zawsze żywy i obecny. Niektóre z wystąpień sesji miały charakter szczególnie transgresywny. Do takich niewątpliwie należała opowieść Trevora Hilla o jego badaniach nad inscenizacją Kalevali, w Teatrze Węgajty, w których brał udział kiedyś jako aktor. W trakcie relacji naukowej zaczął niepostrzeżenie odgrywać rolę Leminkainena, którą tworzył w latach dziewięćdziesiątych w węgajckiej Kalevali. Podobnie odbierało się wystąpienie Magdy Hasiuk, która po okresie wieloletniej pracy badawczej nad działaniami Teatru Węgajty przekroczyła wreszcie niewidzialną linię demarkacyjną i weszła do pracy nad spektaklem, tworząc rolę w „Bajzlu”. Szczególnie ważną część stanowiły wystąpienia badaczy/praktyków czeskich, było ich aż cztery. Większość odnosiła się do aktualnych spraw naszej teatralnej współpracy. Profesor Jana Pilatova mówiła o rzeczach, które miały uzyskać realną perspektywę spełnienia w trakcie naszych warsztatów w Pradze w listopadzie 2022. Działanie 5, „Sztuka w obejściu” wraz z cyklem spotkań z partnerami lokalnymi 31.05. - 5.12.2022 • koncert „Pogotowie muzyczne” • „Pitfire” – archaiczny wypał ceramiki w ziemi, z Marią Legeżyńską (przy Teatrze) • Videoinstalacja – dokumentacja filmowa ze spektakli, akcji animacyjnych, działań w Domu Pomocy Społecznej i in. w otoczeniu rekwizytów teatralnych i kostiumów • „Bazar Convivo” – tkaniny artystyczne, obrazy i wyroby rzemieślnicze • „Piosenka 2021/2022” – film Giovanniego Sobaccio z udziałem Maćka Łepkowskiego „Sztuka w Obejściu” zaskoczyła wszystkich (łącznie z realizatorami) swoim rozmachem. W akcji uczestniczyło aż 19 „miejsc”, w większości gospodarstw wiejskich i agroturystycznych, organizujących na swoim terenie wystawę lub/i inną formę działania jak wykład, koncert, targ żywności, performans, warsztat albo po prostu ofertę kulinarną. Większość wydarzeń programowych została zorganizowana przez gospodarzy we własnym zakresie, jednak naszym zadaniem było zapewnienie odpowiedniej komunikacji w tym bardzo zróżnicowanym gronie i prowadzenie działań scalających. Teatr Węgajty wniósł ponadto kilka własnych propozycji programowych: wystawę dzieł artystów niepełnosprawnych „Bazar Convivo”, warsztat ceramiczny, pokaz filmu Giovanniego Sobaccio oraz koncert mobilny „Pogotowie muzyczne”. Proces przygotowawczy „Sztuki w Obejściu” obejmował szereg spotkań wstępnych, podczas których ustalony został merytoryczny punkt ciężkości SwO, którym stała się w tym roku Troska. Ustalane były ponadto sprawy takie, jak zasady współpracy, szczegóły programu koncertów, warsztatów i innych działań wychodzących poza zaistnienie samych wystaw. Istotnym novum były spotkania ewaluacyjne po zakończeniu SwO – w liczbie mnogiej. Zaistniała bowiem potrzeba przemyślenia nowej formuły organizacyjnej na tyle wyrazistej, by zintegrować wokół wspólnego celu nowych gospodarzy, zgłaszających się do nas, i także na tyle rygorystycznej, by zapobiec nadmiernemu rozrastaniu się wydarzenia. Działanie 6, „Miasto w Drodze” (peregrynacje wiejsko-miejskie) wraz z cyklem spotkań z partnerami 15.9.-11.11.2022 • Kroniki nocy – spektakl Innej Szkoły Teatralnej w reżyserii Wacława Sobaszka • Spotkanie przy herbacie – integracyjny posiłek zrealizowany przez restaurację BoNoBo i inicjatywę Spotkajmy się przy herbacie • Cisza nie jest nam obca – interaktywne spotkanie z członkami Olsztyńskiego Stowarzyszenia Głuchych z mini-warsztatem i zaproszeniem do udziału w grze • Druga granica – performance grupy „Rodziny bez Granic Olsztyn” na podstawie tekstów Małgorzaty Szczeciny • Odwiedziny w Związku Kobiet Ukrainy „Dwa skrzydła” – spotkanie z inicjatorkami i uczestnikami • Otwarty Kurs Tańca – prowadzony przez Erdmute i Wacława Sobaszków i adeptów Innej Szkoły Teatralnej • Gazowe impresje – opowieść miejska Marka Barańskiego • Niemoc – performance grupy artystycznej „Fałdy” pod kierunkiem Anny Drońskiej Po raz kolejny sprawdziła się w tym roku formuła „Miasta w Drodze” jako przygotowanego w wielostronnej i niesformalizowanej współpracy, performatywnego spaceru. Nie poprzestaliśmy na wykorzystaniu formuły – pogłębiliśmy współpracę docierając do nowych jakości. Program wyłonił się na bazie aktualnych, żywych kontaktów międzyludzkich: w procesie koncepcyjnej „burzy mózgów” artystów, działaczy społecznych, animatorów kultury. Tylko w ten sposób mogło dojść do tego, że zaproszeni na wspólny posiłek bezdomni znaleźli się na widowni miejskiego Teatru im. St. Jaracza, gdzie grupa IST prezentowała spektakl „Kroniki nocy” (por. działanie nr 1). I do tego, że sąsiedztwo (w czasie i przestrzeni) innych pozycji programowych zaowocowało wspólnymi działaniami partnerów już po zakończeniu wydarzenia. Partnerami „Miasta w drodze” byli: Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie, restauracja BoNoBo, Olsztyńskie Stowarzyszenie Głuchych, Miejski Ośrodek Kultury w Olsztynie, nieformalna grupa „Spotkajmy się przy herbacie”, grupa „Rodziny bez Granic Olsztyn”, Związek Kobiet Ukraińskich „Dwa Skrzydła”, Wydział Sztuki Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Działanie 7, Wymiana i przekazywanie impulsów w środowisku teatru, pedagogiki teatralnej i arteterapii 5.05.-31.12.2022 • prezentacja muzyki teatralnej poza ośrodkiem Węgajty na Festiwalu Przyjaciół na Karczaku, • spotkania autorskie Wacława Sobaszka w Książnicy Polskiej w Olsztynie, w Bibliotece Miejskiej w Kętrzynie i w ośrodku Towarzystwa Eden w Nowym Przykopie, • udział Wacława i Erdmute Sobaszków w panelu "Ekologia Kultury" na festiwalu Retroperspektywy w Łodzi, • przygotowanie i kolportaż Gazetki festiwalowej Wioski Teatralnej, • wspólne działania ze studentami UW i czeskimi partnerami podczas warsztatów IST i festiwalu oraz • współorganizowanie konferencji naukowej „Węgajty jako czasownik” Kontakty nawiązane w styczniu na Podlasiu zaowocowały zaproszeniem na festiwal „Na Karczaku”, który okazał się bardzo dobrym miejscem do premiery „Songów teatralnych”. Forma ta jest sui generis wizytówką spektakli Innej Szkoły Teatralnej, wykładnią działań związanych z ekologią, zmianą klimatu, kryzysem biosfery etc. Okazją publicznego mówienia o założeniach, celach naszej aktywności w podobnym kontekście była też możliwość wzięcia udziału w łódzkim panelu „Ekologia kultury” w sierpniu 2022. Mówiliśmy o projekcie „Źródła i przyszłość” , który realizujemy od 2010 roku. Zbliżamy się powoli do jego finału (rok 2030) . Długofalowość i pod wieloma względami unikalny charakter tego zamierzenia spotyka się z coraz większym zainteresowaniem ludzi z różnych kręgów i środowisk. W roku 2022 udało się zrealizować cały szereg działań, które powinny pomóc w pogłębieniu procesów odbioru naszych prac teatralnych. Służyły temu spotkania autorskie Wacław Sobaszka i dyskusje o jego książce pt. „Spiski życiowe. Dziennik węgajcki 1982 – 2020”. (Olsztyn, Kętrzyn, Nowy Przykop). Doświadczenia dość już odległe w czasie stawały się w trakcie tych dyskusji punktem wyjścia do mówienia o tym, co nowego pojawia się w naszej praktyce artystycznej, na jakie nowe wyzwania zamierzamy reagować. Wartością bardzo aktualną staje się spójność działań Teatru Węgajty, jakby na przekór temu, że są one są bardzo różnorakie. Dążenie do uspójnienia widać było w całym szeregu innych prac. Gazetka festiwalowa przestała spełniać funkcję jedynie obsługiwania, reagowania ad hoc na festiwalowe wydarzenia. W jej aktualnej postaci („Bądź_my”) zawiera teksty o dużo większym ciężarze gatunkowym, służy głębokiej refleksji, poszukiwaniu rozwiązań na przyszłość. O współorganizowaniu przez nas sesji naukowej „Wegajty jako czasownik” była już mowa. Warto dodać, że listopadzie zainicjowaliśmy w Czechach ciąg aktywności warsztatowo-badawczych, w oparciu o zaplecze praskiej uczelni DAMU. Druga część odbędzie się jesienią 2023. SCHOLA WĘGAJTY, projekty i programy: Trzyletni projekt Scholi Węgajty: Quem queritis 2020 – 2022: ostatni rok realizacji z tego cyklu, czyli „QUEM QUERITIS 2022 - prezentacje muzycznych dramatów średniowiecza” oraz Laboratorium Tradycji - cykle warsztatów ikonograficznych, teatralnych, śpiewu tradycyjnego i sakralnego, koncerty, prezentacje, wykłady i wystawy. Projekt Quem queritis (Kogo szukacie) w 2022 roku polegał na realizacji 2 prezentacji dramatów muzycznych ze średniowiecznych europejskich manuskryptów wschodnich ( Oficjum „ O Trzech zbożnych Młodziankach w piecu ognistym” w Bystrem w Bieszczadach) i zachodnich („Ludus Danielis” w Kościele NMP, zwanym dawniej Garnizonowym w Olsztynie na Warmii) w wykonaniu międzynarodowego zespołu Scholi Węgajty. Realizacji zadania sprzyja od lat w sposób specjalny tak międzynarodowy (śpiewacy pochodzą z Polski, Ukrainy, Białorusi, Serbii, Estonii i Niemiec) jaki i międzywyznaniowy skład naszego zespołu, którego członkami są katolicy, grekokatolicy, prawosławni a także ateiści. Każdorazowo prezentacjom towarzyszą dodatkowe wydarzenia takie jak: warsztaty, wykłady oraz w październiku 2022 Panel dyskusyjny z okazji jubileuszu 28 lat pracy Scholi Węgajty. Zrealizowane cele i zamierzenia: badanie, opracowanie i upowszechnianie dzieła średniowiecznego teatru muzycznego Praca Scholi Węgajty prezentowana w 2022 roku w ramach projektu Quem queritis w Cerkwi grekokatolickiej pw. św. Michała Archanioła w Bystrem w Bieszczadach i w kościele NMP Królowej Polski i Świętych Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała w Olsztynie, to kolejna możliwość ukazania publicznie efektów badań, stałej pracy i praktyki wykonawczej, prowadzonych już od dwudziestu ośmiu lat przez zespół i to w miejscach ważnych z punktu widzenia zarówno artystycznego, jak i duchowego. Wydarzenia odbyły się w Cerkwi greckokatolickiej w Bieszczadach w ramach Festiwalu Rezonanse, organizowanego przez krakowska Fundację In Canto. Ten festiwal powstał po to, by znów napełnić życiem i brzmieniem wyjątkowe wnętrza unikalnej podkarpackiej drewnianej architektury sakralnej – by „rezonowały” dźwiękiem muzyki w sercu Podkarpacia oraz swoim własnym pięknem. Druga prezentacja miała miejsce w Kościele NMP, zwanym dawniej Garnizonowym w Olsztynie na Warmii, w miejscu ważnym dla historii chrześcijaństwa na terenie dawnych Prus Wschodnich, miejscu naznaczonym również obecnością przedstawicieli społeczności greko-katolickiej i prawosławnej. Każdorazowo praca nad spektaklem muzycznym stanowi okazję do twórczego rozwijania wiedzy i wypracowanego przez lata warsztatu związanego ze średniowiecznym teatrem muzycznym – z gestem, ruchem, śpiewem, symboliką – i konfrontowania opracowanej już formy z aktualnym stanem wiedzy. Ponieważ Schola Węgajty jest jedynym w skali kraju i jednym z niewielu w Europie zespołem zajmującym się tą częścią dziedzictwa, więc prezentacje dramatów i koncertów są dla publicznością unikalną okazją "pobycia" w świecie łacińskiego czy bizantyjskiego średniowiecza, takim, jaki był naprawdę. Prezentacjom towarzyszyła praca nad dokumentacją fotograficzną i audiowizualną dramatów w przestrzeniach świątyń. wykształcenie i upowszechnianie sposobów twórczego korzystania z dziedzictwa i jego prezentacji. Prezentacja dramatu liturgicznego czy oficjum bizantyjskiego, która zakłada aktywny udział członków lokalnej społeczności, spotkania, dyskusje a czasem i wspólne śpiewanie – to narzędzia wymiany i spotkania kultur, które Schola bada w żywej tradycji i praktykuje od lat. Również tym razem okazały się one narzędziem nośnym, komunikatywnym umożliwiając spotkanie w żywej, muzyczno-teatralnej rzeczywistości, a także wymianę poglądów – członków Scholi Węgajty z prawosławnymi śpiewakami z Podlasia i grekokatolickimi z Warmii i z Ukrainy (udział kantora z cerkwi ormiańskiej ze Lwowa -Andrija Shkrabiuka) oraz śpiewakami-amatorami, poszukującymi możliwości praktykowania dawnego śpiewu (warsztaty wokalne w ramach prób zespołowych przy każdym dramacie), a także przedstawicielami instytucji kulturalnych i naukowych, intelektualistami i przedstawicielami kleru. W realizacji Oficjum „O Trzech młodziankach w piecu ognistym” biorą również udział śpiewacy ze współpracującego ze Schola Węgajty już od wielu lat, Chóru serbsko-bizantyjskiego im. Moiseya Petrovicha z Belgradu. W przeciwieństwie do wielu działań rekonstrukcyjnych, związanych z historią i kulturą, dramaty i oficja prezentowane przez Scholę nie są po prostu odtwórstwem, ale są czymś, co się wydarza, naprawdę, tu i teraz. Dzięki temu tworzą przestrzeń do aktywnego uczestnictwa współczesnych odbiorców, przyzwyczajonych do biernego oglądania: publiczność bizantyjskiego Oficjum, jest jednocześnie gromadą wiernych, świadkami i uczestnikami wspólnego wędrowania. W Ośrodku teatralnym Węgajty trwały prace nad warstwą wokalną utworu, nad jego – pojawiającymi się delikatnie w przestrzeni cerkwi – elementami dramatycznymi, a także nad specyfiką obecności chóru i solistów w przestrzeni oficjum i przestrzeni kościoła rzymskokatolickiego; odbyła się kilkudniowa praca warsztatowa ze śpiewakami z Podlasia, Ukrainy i Serbii wraz z członkami Scholi Węgajty i polskim bizantyjskim kantorem z Białegostoku . W realizacji „Ludus Danielis” w Olsztynie towarzyszyli nam śpiewacy śląskiego zespołu o dużym doświadczeniu w śpiewie liturgicznym - Scholi Cantorum Minorum Chosoviensis z Chorzowa. odpowiedź na pytanie o dzisiejsze znaczenie dziedzictwa i możliwości pozytywnego jego wykorzystania. Działania Scholi pokazują, że dziedzictwo kulturowe i duchowe jest tą przestrzenią, która współczesnemu człowiekowi umożliwia wyjście poza ramy codzienności, przestrzenią, której on poszukuje, i która umożliwia spotkanie ludzi różnych narodowości i wyznań, ciekawych swoich korzeni i historii kultury. Prezentacja oficjum bizantyjskiego pokazała również, że w duchowym dziedzictwie kultury europejskiej istnieją wątki głęboko wspólne, uniwersalne, ludzkie, które wykraczają poza historycznie istniejące ramy i podziały – granice państw, wpływy kulturowe i podziały między różnymi odłamami chrześcijaństwa. I że narzędzia, których poszukuje, które bada i wykorzystuje Schola Węgajty, narzędzia muzyczne i teatralne, osadzone w tradycji Wschodu i Zachodu, są skutecznymi, zrozumiałymi i potrzebnymi współczesnemu odbiorcy środkami wyrazu. Ilość osób angażujących się każdorazowo aktywnie w warsztaty, spotkania, dyskusje, prezentacje, a także publiczność wszystkich wydarzeń stanowią żywy dowód tego, że praktykowane przez Scholę nurty dziedzictwa kulturowego są żywe i komunikatywne również dziś. Pozwalają współczesnemu człowiekowi zarówno na odnalezienie własnego miejsca w kulturze, jak i tworzą przestrzeń wspólnotową, bezpieczną, otwartą przestrzeń wymiany, spotkania i wzajemnego wzbogacania się. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o dzisiejsze znaczenie dziedzictwa jest nieustającym procesem. Jego uczestnikami są zarówno wykonawcy zespołu Scholi oraz zaprzyjaźnieni śpiewacy biorący udział w prezentacjach, jak też publiczność licznie i wielokrotnie przybywająca na spektakle, co pokazuje, że współczesnemu człowiekowi potrzebny jest kontakt ze światem, w którym jest się uczestnikiem, a nie tylko biernym odbiorcą zdarzeń, w którym pojawia się nieco inne – wolniejsze – tempo i upływ czasu, który w sposób naturalny łączy sfery ziemską i duchową. Mamy nadzieję, że zapisy filmowe, dostępne na kanale YouTube Scholi Węgajty, uchwyciły coś z tej specyfiki pracy Scholi Węgajty. inicjowanie twórczego dialogu międzykulturowego i współdziałanie na bazie dziedzictwa niematerialnego, tworzenie dziel artystycznych/faktów kulturowych opartych na tej wiedzy 28 lat pracy Scholi Węgajty pokazuje jasno, że dziedzictwo niematerialne, jakim jest muzyka i teatr, jest znakomitym narzędziem twórczego dialogu międzykulturowego, w którym splata się to, co wspólne i wzajemnie dopełnia to, co odmienne. W wykonaniu dramatów łacińskich i oficjów bizantyjskich biorą udział artyści należący do wielu różnych tradycji, narodów, wyznań i kościołów – i każdy z nich odnajduje swoje miejsce w muzycznym spektaklu i średniowiecznej formie teatralnej. Ten sam zespół wykonuje – pod kierownictwem bizantyjskiego kantora – starogreckie oficjum przełożone na język polski ale także oryginalną greckojęzyczną wersję Oficjum „ o Trzech Młodziankach….”. Publiczność (uczestnicy) wydarzeń należy do wszystkich możliwych tradycji duchowych Europy. Podczas pracy nad realizacją wydarzeń, a także po nich – w ramach dyskusji, spotkań i wspólnych kolacji – przedstawiciele różnych światów mają okazję – i przestrzeń – do prawdziwego spotkania. Wszystko to pokazuje, że wątki, nad którymi nieustająco, ciągle od nowa, w zmieniającym się świecie, pracuje Schola Węgajty, są narzędziem, albo raczej drogą i sposobem odnajdywania wspólnoty i rzeczywistej, spójnej, twórczej wymiany. OFICJUM „O Trzech Mlodziankach w piecu ognistym” Jako zespól Scholi Wegajty, pod opieka kierownika artystycznego Johanna Wolfganga Niklausa i kierownictwem muzycznym kompozytora, Marcina Abijskiego, pierwszego w Polsce wykształconego w tym kierunku w Grecji, kantora bizantyjskiego, wykonaliśmy Oficjum „O Trzech zbożnych młodziankach w piecu ognistym” po raz pierwszy w roku 2018 w Cerkwii greckokatolickiej w Olsztynie oraz w Jarosławiu, na Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń naszych korzeni”. Wykonywaliśmy je w następnych latach także na Podlasiu w cerkwi MB Pokrowskiej w Bielsku Podlaskim oraz w Belgradzie, Serbia. Najprawdopodobniej autorem pierwszego tekstu jest teolog, poeta i kompozytor Roman Melodos, zwany tez Romanem Pieśniarzem (Sładkopiewcą) urodzony w V wieku w Syrii. Zamieszkał w Konstantynopolu, gdzie w klasztorze otrzymał od Matki Bożej we śnie dar zmysłu poetyckiego i od tej pory jego homilie stały się śpiewanymi kazaniami i przyciągały wiernych z całego miasta! Marcin Abijski podjął się trudnego zadania kierownictwa muzycznego i przewodnika choru w tym wykonaniu w jęz. greckim, w oparciu o rekonstrukcję i transkrypcję średniowiecznego manuskryptu dokonaną przez prof. Michailisa Adamisa z Aten i kantora, profesora Lykourgosa Angelopoulosa z Aten. Okazało się, że wiele wspólnego łączy nas z ideą Fundacji IN Canto realizowaną na festiwalu w sercu Podkarpacia: najbardziej interesuje ich muzyka średniowiecza ale doceniają także twórczość współczesną, która zakorzeniona jest w tradycji i ją rozwija. Zależy im na wyeksponowaniu lokalności, stąd zawsze starają się powiązać koncerty pod względem repertuaru z konkretnym miejscem, w którym się odbywają. Z drugiej strony, chodzi o to żeby miejscowa społeczność mogła poznać spuściznę kultury europejskiej,